Meiner TV-aksjonen burde gå til noko anna enn barnekreft

– Det å bli valt ut som formål til TV-aksjonen er å trekke vinnarloddet, seier samfunnsdebattant Anki Gerhardsen.

To gonger tidlegare har ein av kreftforeiningane fått pengane frå innsamlingsaksjonen. På søndag vil TV-aksjonen gå føre seg på NRK. Denne gongen går pengane til Barnekreftforeningen.

Gerhardsen meiner TV-aksjonen favoriserer visse organisasjonar, når dei vel kven dei gir pengar til.

I fjor blei det samla inn 310 millionar kroner gjennom TV-aksjonen. Det er mykje pengar, påpeiker Gerhardsen.

– NRK har ein finger med i spelet når nokre organisasjonar veks, mens andre tapar, skriv ho i kronikken sin i Aftenposten.

– Diagnosen avgjer kven som får hjelp

Gerhardsen synest det er trist at det er diagnosen som avgjer kven av dei sjukaste barna som skal få ein pause frå lidinga, og kven som ikkje skal få.

Ho meiner at det er andre organisasjonar som også kunne trengt pengar.

Gerhardsen fortel at ho har snakka med ein sjukepleiar på ei barneavdeling, kor fleire reagerer på det som kan oppfattast som ei urettferdig forskjellsbehandling.

– Det finst andre svært alvorleg sjuke barn. Kanskje med dødelege og livsvarige, smertefulle diagnosar. Dei kjem heilt i skuggen. Dei er ikkje i nærleiken av det tilbodet som kreftbarna får. Dei får gratis turar med fly og helikopter. Dei får reise til Dyreparken, og køyre Eventyrtog. Mens andre er utelukka frå det tilbodet.

Gerhardsen understrekar at ho sjølvsagt unner barn med kreft alt mogleg godt.

– Det er berre at viss du har ein annan alvorleg sjukdom som verker kraftig inn på heile familien, så har du ikkje tilgang på det same.

Kreftforeningen er ikkje einige i kritikken.

– Vi meiner ikkje at kreftsaka er viktigare enn andre formål. Difor har vi tillit til at TV-aksjonen og NRK gjer ei grundig og objektiv vurdering av kva formål dei meiner er viktigast å prioritere, seier assisterande generalsekretær i Kreftforeningen, Ole Alexander Opdalshei.

Gerhardsen legg vekt på at ho synest det er bra at kreftsjuke barn har ein sterk pasientforeining.

Kreftforeningen er den største pasientforeininga i Noreg, også økonomisk. Også Barnekreftforeningen har ein solid økonomi.

– Rekneskapen for 2023 viser at Barnekreftforeningen fekk inn om lag 80 millionar kroner i fjor. Dei brukte langt frå alt, og då året var over, hadde eigenkapitalen vakse til nesten 92 millionar kroner, seier Gerhardsen.

Ole Alexander Opdalshei Kreftforeningen fortel at dei to forholda ikkje heng saman.

– Midla frå TV-aksjonen gjer det mogleg med ekstraordinære satsingar. Difor er det ikkje slik at dette har vore med på å styrke Kreftforeningens økonomi.

Heller ikkje Barnekreftforeningen er einige i kritikken frå Gerhardsen.

– Pengane som samlast inn gjennom TV-aksjonen vil gå til å etablere familiehus for familiar med alvorleg sjuke barn, uavhengig av diagnose. Vi ville ikkje hatt moglegheit til dette, utan midla som samlast inn, skriv Trine Nicolaysen, leiar i Barnekreftforeningen.

Nicolaysen understrekar at sjølv om Kreftforeningen har fått pengar tidlegare, er det første gong Barnekreftforeningen mottar pengane frå TV-aksjonen.

– Håper å dra i gang ein debatt

Gerhardsen meiner det ligg mykje makt og ansvar hos NRK når dei vel ut kven som skal få TV-aksjonen.

– Ein undersøker ikkje ordentleg nok for å sjå om strukturane vi støtter skaper eit klasseskilje eller ikkje. Eg tenker at det er ei rolleblanding her som et mediehus ikkje skal ha. Journalistar skal påpeike forskjellar og avdekke urett, ikkje vere velgjerdsaktør.

Ho får støtte frå medievitar Gunnar Bodahl-Johansen.

Han meiner at TV-aksjonen er i ein gråsone av kva NRK eller andre mediehus bør drive med.

– Dei driv på sida av det som er journalistisk. Normalt ville ein aldri godtatt det, men fordi det er eit godt formål ser ein gjennom fingrane på det.

Årsaka er at ein har lang tradisjon for dette i Noreg og at ein har ein felles forståing for at det går til eit bra tiltak.

– Problemet er ikkje at dei bidrar til gode formål, men at redaksjonelle ressursar blir kopla til å gi formålet ein god omtale.

Han er også einig med Gerhardsen i at slike innsamlingar dyttar fram formål på kostnad av andre.

– Spørsmålet er om ein då er i stand til å vere kritisk nok i journalistikken. Det er ein dobbeltrolle som tradisjonell presseetisk tenking avviser.

Erik Skarrud er juridisk spesialrådgivar i NRK. Han meiner TV-aksjonen ikkje går ut over den kritiske journalistikken.

Grundig prosess

– TV-aksjonen lagast av region Vest i NRK. Dei står for fleire store produksjonar. Samstundes jobbar nyheitsjournalistane både der og i resten av NRK etter vanlege kriterium for nyheitsjournalistikk. Dei siste dagane har fleire NRK-redaksjonar tatt kontakt med kritiske spørsmål om TV-aksjonen, skriv han i ein e-post.

Skarrud fortel at avgjerda rundt kven som får TV-aksjonen er ein lang og grundig prosess.

– Dei viktigaste kriteria for å få tildelt TV-aksjonen er at det skal vere eit tydeleg behov for formålet. Formålet skal også gi langsiktige resultat og formålet skal skape givarglede og engasjement i befolkninga, skriv Skarrud.

Og nettopp derfor får Barnekreftforeningen pengane frå TV-aksjonen i dag.

– Dei hadde, etter rådets vurdering, søknaden med det formålet som best innfridde kriteria. Dei har gjennom sin søknad vist at det er stort behov for ein stad der familiar med alvorleg sjuke barn kan bu saman og ha ein slags normal kvardag.

Skarre understrekar at familiehusa vil vere for familiane til alle alvorleg sjuke barn som må vere innlagt på sjukehuset i lengre periodar, uavhengig av diagnose.