EM-vinnaren er flyktning: Får ikkje delta i OL for sin nye nasjon

– Da krigen starta, mista vi alt. Vi mista foreldra våre. Som niåring var eg tvinga til å flykte frå landet mitt, til Kenya, for å prøve å få eit betre liv, fordi eg var den einaste guten i familien min.

Det sa Lobalu i dokumentaren «The Right to Race», som blei gitt ut i fjor haust.

Lobalu er fødd i det som i dag er Sør-Sudan, som i fleire tiår har vore prega av borgarkrig.

Etter at han kom til Kenya, starta Lobalu å laupe. Han blei etter kvart ein del av flyktninglaget til Det internasjonale friidrettsforbundet (World Athletics) og fekk delta på 1500 meter i VM i 2017, 18 år gammal.

Sjansane til å konkurrere var sjeldne for Lobalu, men ein ny sjanse kom i mai 2019. Lobalu fekk høve til å dra til Genève i Sveits, der han sprang ein 10 kilometer. Han sprang inn til siger, men returnerte ikkje til hotellet i etterkant.

– Søstrene mine kunne ikkje gå på skolen. Alle såg til meg. Håpet deira var meg. Dei tenkte at eg var den einaste som kunne endre liva deira, sa Lobalu, som jamleg sender pengar til søstrene, i dokumentaren.

Lobalu valde å rømme bort frå flyktninglaget. I staden søkte han asyl i Sveits, der han nå har fått opphaldsløyve på humanitært grunnlag.

I 2022 fekk han òg så smått lov til å forlate landet for å konkurrere, før World Athletics 10. mai i år tillét at han kunne representere Sveits.

Invitert til flyktninglag

På første moglegheit, i EM i Roma, blei det ein stor suksess. Lobalu sprang inn til bronse på 5000 meter i starten av meisterskapen, bak Jakob Ingebrigtsen og George Mills, før han vann 10.000 meter på onsdag etter ein intens sluttspurt.

Da han kom i mål var han rask med å dra handa over brystet for å markere kjærleiken for Sveits.

– Takk til Sveits for at dei gav meg ein sjanse, sa Lobalu til NRK etter gullet onsdag.

Den store draumen hans er å delta i OL.

– Eg voks opp i ein flyktningleir, så eg fekk aldri ein nasjonalitet. Derfor kunne eg ikkje kjenne ein tilhøyrsel til eit land. Flyktningleiren blei som ein heim for meg. I dag har eg fått eit nytt land i Sveits og dei har gitt meg alle moglegheiter, sa Lobalu til NRK.

– Uforståeleg

Men i OL-samanheng hjelper ikkje det. Torsdag bekrefta Den internasjonale olympiske komiteen, IOC, at Lobalu ikkje får springe for Sveits i sommar-OL.

I staden har IOC-styret nå invitert Lobalu til å representere deira eige flyktninglag i OL. I utgangspunktet blei troppen til flyktninglaget tatt ut i mai, men dei har nå funne ein plass til Lobalu.

– Sjølv om han nyleg fekk godkjenning frå World Athletics til å representere Sveits i World Athletics-konkurransar, sjølv om han ikkje er sveitsisk, så har IOC-styret bekrefta at han ikkje kan representere Sveits i OL. Han har ikkje sveitsisk statsborgarskap, som det olympiske charteret krev, sa IOCs talsmann, Mark Adams.

Denne avgjerda er ikkje det sveitsiske friidrettsforbundet fornøgde med.

– Swiss Athletics noterer seg denne avgjerda med både overrasking samtidig som det er uforståeleg, skriv forbundet i ei pressemelding etter avgjerda.

Dei meiner at IOC-reglane kunne opna for at Lobalu kunne konkurrert for Sveits. Forbundet ventar nå på ytterlegare informasjon frå IOC og dei drøymer framleis om å sjå Lobalu i sveitsisk tøy under OL.

Saman Soltani er blant dei 36 utøvarane som blei tatt ut til IOCs flyktninglag tidlegare i år:

IOC: – Det er opp til han

Det olympiske charteret er sjølve grunnboka for dei olympiske leikane, der regelen seier at ein utøvar i OL må vere av same nasjonalitet som landet han representer.

Adams viste vidare til at IOC nyleg fekk eit brev frå presidenten i det sveitsiske friidrettsforbundet og presidenten i den sveitsiske olympiske komiteen.

– Dei skreiv i brevet at Lobalu enda ikkje er sveitsisk ifølge sveitsisk lov. Det er veldig vanskeleg å få sveitsisk statsborgarskap. Berre for å søke, må ein ha budd i Sveits i minst ti år, ein må vere integrert i det sveitsiske samfunnet og må kunne minst eitt av dei fire offisielle sveitsiske språka, sa Adams, og fortsette:

– Dei er veldig tydelege på at han foreløpig ikkje har statsborgarskap, og da kan han ikkje konkurrere i samsvar med reglane våre. Det eg vil understreke er at Lobalu kan konkurrere i Paris. Det er heilt opp til han.

NRKs friidrettsekspert Vebjørn Rodal meiner Lobalu er eit tilskot i langdistanseløpa og at deltakinga hans vil sørge for å heve breidda i toppen.

Samtidig har fleire kenyanske løparar bytt statsborgarskap av kommersielle grunnar. Denne innstramminga ønsker friidrettseksperten velkommen, men meiner òg at ein må ta omsyn til flyktningar som har rømt frå landet sitt.

– Ein må skilje på dei reine kommersielle endringane av statsborgarskap og flyktningar som er på flukt på grunn av trasige forhold frå der dei kjem frå, seier Rodal.

Sjokkerte i 2022: – Har aldri høyrt om han

Lobalu presenterte seg for friidrettsverda da han vann 3000-meteren i Diamond League-stemnet i Stockholm for to år sidan.

– Eg har aldri høyrt om han, sa Narve Gilje Nordås til NRK etter løpet i den svenske hovudstaden.

Og det var kanskje ikkje så rart. På det tidspunktet hadde Lobalu hatt ein lang og kronglete på veg mot verdstoppen.

Det var eit reint slumpetreff at han skulle hamne i løpesko heller enn i fotballsko. For da fotball viste seg å vere for dyrt, bytte han til friidrett og starta å trene seriøst i ein alder av 15 år.

Karrieren fekk det foreløpige høgdepunktet sitt med EM-gullet onsdag kveld, ein sjanse han har venta på heilt sidan han starta å laupe.

Nå står det att å sjå om Lobalu blir å sjå i OL, da utan eit sveitsisk flagg på brystet.