Slår alarm om dette OL-grepet: – Stor risiko for feil

– I samband med OL har Frankrike vedtatt ei lov som risikerer å gjere leikane til eit massivt angrep på retten til privatliv, seier Frank Conde Tangberg.

Han er politisk rådgivar i Amnesty Noreg og har i lang tid følgt menneskerettsutfordringar knytt til store idrettsevenement.

Det er under 100 dagar igjen til sommarleikane startar i Paris, men Amnesty er ikkje spesielt imponert over jobben Den internasjonale olympiske komiteen (IOC) og myndigheitene i Frankrike har gjort innanfor dette feltet.

Amnesty peikar blant anna på utfordringar knytt til masseovervakinga som er planlagd under leikane. Franske myndigheiter vedtok i 2023 bruken av KI-videoovervaking i ein periode under OL og fram til mars 2025.

– Legg til rette for brot

Ved hjelp av kunstig intelligens og algoritmar blir bilda frå overvakingskamera og dronar analyserte i sanntid. Dette skal hjelpe myndigheitene med å oppdage unormal eller mistenkeleg åtferd og spesielle hendingar.

Emmanuel Macron, president i Frankrike, blei nyleg avbilda smilande da han inspiserte dronar og kamera saman med medlemmer av ein overvakingsbrigadane til Paris-OL.

Tangberg smiler ikkje.

– Retten til privatliv er éin av fem fokusområde i IOCs menneskerettslege rammeverk. Korleis forheld dei seg til lova i Frankrike, og har dei bede om nokon mildnande tiltak for å sikre respekt for retten til privatliv?, spør han.

Tangberg og Amnesty meiner også at franske myndigheiter gjennom masseovervakinga risikerer å legge til rette for brot på andre rettar slik som ytrings- og forsamlingsfridom, i tillegg til retten til å ikkje bli diskriminert.

– Vi har sett at dette er ein type teknologi som kan uforholdsmessig ramme marginaliserte grupper – gjerne personar med mørkare hudfargar. Ein kan spørje seg sjølv kva som er ei normal åtferd blant idrettssupporterar? Det er ein stor risiko for feilmargin her når ein bruker denne typen teknologi.

• Sjå kva franske myndigheiter svarer lenger ned i artikkelen. IOC har ikkje svart på NRKs førespurnader.

Vurderer å flytte OL-opninga

Torgeir Waterhouse, teknologi- og sikkerheitsekspert, forstår bekymringa til Amnesty. Han beskriv det heile som ein «klassisk problemstilling»: På den eine sida er det ein god tanke å sikre befolkninga. På den andre sida har også innbyggarane rett på personvern.

– Her står myndigheitene i Paris og Frankrike i ei vanskeleg avveging. Det er ei tydeleg og grunngitt bekymring at myndigheiter både her og andre stader kan gå for langt i å bruke data, seier han.

Sikkerheitssituasjonen i Frankrike har fått mykje merksemd den siste tida. Nyleg avslørte Emmanuel Macron at dei vurderer å flytte opningsseremonien på grunn av sikkerheit og risiko for terror.

For vel ei veke sidan tvinga terrortruslar myndigheitene til å auke sikkerheita da Paris Saint-Germain tok imot Barcelona i Meisterligaen.

I tillegg til kameraa og dronane, vil 20.000 soldatar og 40.000 politi og militærpoliti sikre leikane.

Har ikkje franske myndigheiter trass alt rett til å ta større sikkerheitsgrep under det største idrettsstemnet i verda?

– Det er klart at ein stor idrettsmeisterskap vil krevje sikkerheitstiltak. Det har Amnesty stor forståing for. Sikkerheit er ein menneskerett, men spørsmålet er om det er nødvendig og forholdsmessig. Her meiner vi at det ikkje er bevist at det er det, seier Tangberg og legg til:

– Ein skal vere varsam med denne typen teknologi og bruke det der det er nødvendig, forholdsmessig og sørge for at det er i tråd med reglar for vern av personvern.

Toppidrettssjef Tore Øvrebø seier til NRK at han ikkje er bekymra for masseovervakinga i Paris.

– Som leiar for OL-troppen, så ønsker eg at utøvarane skal vere trygge. Og så reknar eg med at desse arrangørlanda forheld seg til det lovverket dei har i landet sitt og ordnar tinga innanfor dei rammene, seier Øvrebø.

– Ein dystopi med statleg masseovervaking

Teknologiekspert Waterhouse trur Frankrikes nye overvakingslov blir vidareført etter at OL og Paralympics er ferdig.

– Eg trur vi nesten kan føresette at myndigheiter med ansvar for samfunnssikkerheit og individsikkerheit kjem til å ønske å ta i bruk denne typen teknologi. Det handlar om dronar, det handlar om ordinær kameraovervaking, det handlar om bruk av sanntidsanalyse og andre type data. Det må vi rekne med, seier Waterhouse.

Det bekymrar Tangberg i Amnesty.

– Det er viktig at OL ikkje bidrar til å skape ein dystopi med statleg masseovervaking som bryt menneskerettane, seier han.

Dette svarer franske myndigheiter

I ei fråsegn til NRK skriv kommunikasjonsavdelinga til det franske innanriksdepartementet at lova gir dei rett til å bruke KI på åtte førehandsbestemte hendingar. Det er alt frå forlaten bagasje og branntilløp til for høg tettleik av menneske og rask publikumsrørsle.

«Dette er eit enkelt støtteverktøy. Det signaliserer ganske enkelt ein situasjon på skjermen, slik at operatørar kan avgjere om dette signalet rettferdiggjer ei innblanding frå sikkerheits- eller nødstyrkar», skriv dei i uttalen.

Myndigheitene understrekar at dei ikkje bruker ansiktsgjenkjenning og at systema ikkje automatisk kan koplast mot personopplysningar.

«Løysingane tillèt heller ikkje at menneskelege operatørar zoomar eller endre retning på skjermane», skriv dei og avsluttar:

«Lista over tenesteleverandørar som kan bruke denne teknologien er også strengt regulert».