Planane om ein gondol opp til kanten av Jostedalsbreen blåser liv i debatten om ein uavklart del av det norske lovverket:
Kor nært inntil eit naturvernområde skal det vere lov å bygge?
Gondolplanane opp til den største fastland-isbreen i Europa kjem på toppen av ein serie byggeprosjekt som har utfordra grensene til norske naturreservat (sjå under).
NRK
E16 over Sollihøgda
Den eine tunnelopninga på nye E16 over Sollihøgda ligg inntil Djupdalen og Kjaglidalen naturreservat.
NRK
Alveberget hyttefelt
Alveberget hyttefelt er plassert rett ved Raet nasjonalpark. Parken utanfor Arendal blei oppretta i 2016.
NRK
Sørlandsparken
Sørlandets største næringspark, Sørlandsparken, ligg butt i butt med Toreheia naturreservat. Næringsparken er utvida fleire gonger dei siste åra.
NRK
Næringspark i Ålesund
Ein ny næringspark i Ålesund er bygd heilt inntil Skinstadreset naturreservat.
Norge i bilder
Evenes flyplass
Evenes flyplass er plassert midt mellom fem naturreservat og like mange verna våtmarker.
Om det skal vere ein «buffersone» rundt norske verneområde er ikkje utan vidare gitt. Det kjem av at lovverket ikkje er heilt einig med seg sjølv:
På den eine sida seier verneforskrifta at fredinga berre gjeld så langt nasjonalparken strekker seg, og ikkje utanfor.
På den andre sida seier naturmangfaldloven at kommunane må legge vekt på tilstøytande verneverdiar når dei seier ja eller nei til eit utbyggingsprosjekt, for eksempel ein gondolbane.
Ideen om ein «heilag» ring rundt norske verneområde har også støtte i praksisen med at staten grip inn overfor kommunar som ikkje tar tilstrekkeleg naboomsyn.
Jostedalsbreen AS
Skissa til utbyggjaren
Om det ikkje allereie var nok politisk bråk om gondolplanane til Jostedalsbreen, så har ideen også utløyst ei juridisk nøtt: Kor stor «buffersone» eller avspenningsområde gjer nasjonalparken krav på?
Gondolfri Jostedalsbre
Jølster er Astrup sitt rike
Facebookgruppa «Gondolfri Jostedalsbre» har brukt KI for å lage denne illustrasjonen
Torje Bjellaas / NRK
Tverrfjellet
Statsforvaltaren i Vestland har tidlegare gjort eit poeng av toppstasjonen til gondolen «vil liggje i randområdet og nært på Jostedalsbreen nasjonalpark». «Vi vil allereie no gjere det klart at ein toppstasjon like ved nasjonalparken og tilrettelegging for tekniske inngrep her vil vere konfliktfylt med omsyn til nasjonale interesser», skriv dei.
Stavanger Turistforening
Ryfylkeheiane
På Sørlandet har debatten gått høgt om kor mykje «bandlengde» villreinen skal få utanfor kjerneområdet sitt (landskapsvernområdet i Setesdal Vesthei-Ryfylkeheiane).
NRK
Loen skylift
Frå før er det ni gondolbanar i drift i Noreg: I Loen, Åndalsnes, Bergen (Ulriksbanen), Voss, Narvik, Stranda, Rjukan, Hafjell og Tromsø.
Berit Roald / NTB
Jostedalsbreen
I dag finst ein «sikringsventil» der regionale og statlege organ kan protestera mot kommuneplanar i spørsmål av «vesentleg betydning».
– Mest ryddig å stoppe dette prosjektet allereie no
Planane om ein «Glacier gondol» til Jostedalsbreen har ikkje fått endeleg klarsignal, men vertskommunen har signalisert at dei er positive til prosjektet.
Så langt har Sunnfjord kommune overført 2 millionar kroner til utbyggaren medan dei ventar på ein ny reguleringsplan.
Ifølge stortingsrepresentant for Venstre, Alfred Bjørlo, er det pengar dei kunne spart seg.
Han meiner det er «openbert» at gondolen strir mot ånda til lovverket, sjølv om han teknisk sett er på «rett» side av brekanten.
– Før eller seinare kjem dette prosjektet til å bli stoppa. Då er det mest ryddig å gjere det allereie no, seier han.
Sjå svar frå gondolutbyggaren lengre ned.
I eit skriftleg spørsmål til regjeringa spør Bjørlo om miljøminister Andreas Bjelland Eriksen (Ap) deler vurderinga om at nærleiken til nasjonalparken gjer det best å kvele prosjektet først som sist.
Til svar skriv statsråden at han ikkje vil kommentere saka. Blant anna fordi det kan bli Kommunal- og distriktsdepartementet som til sjuande og sist avgjer om gondolen blir noko av.
Same departement har allereie ein annan «gondolsak» på bordet etter at Statsforvaltaren i Møre og Romsdal tok affære overfor Sula kommune som sa ja til ein gondol på Rundehornet.
I Hurdalsplattforma uttaler regjeringa at talet på slike innvendingar skal ned.
I tillegg har Odda, Sauda og Flåm kvar sine omstridde gondolprosjekt.
Alfred Bjørlo (V) har tidlegare samanlikna norske kommunepolitikarar med festglad ungdom på sjølvstyr. Nå ber han regjeringa sette ned foten for gondolplanane i Sunnfjord kommune.
Foto: NTB– Gondolplanane viser at randsonene treng betre vern
– Alle desse gondolplanane er ein stor trussel mot norsk naturmangfald, seier Sabima-leiar Christian Steel.
Han legg til:
– I slike saker har kommunane ein tendens til å trakke feil, og tru at det som eigentleg er juss kan avgjerast ved politisk skjønn.
NRK har vore i kontakt med fleire naturvernorganisasjonar som ønsker å gi «randområda» eit tydelegare rettsvern.
– Planane om ein gondol som sneier nasjonalparken viser at randsonene treng betre vern, seier Morten Wedege, som er leiar i Naturviterne.
Han meiner det må vere lovpålagt med «omsynssoner» rundt Jostedalsbreen og andre tilsvarande verneområde.
– Etter dagens regelverk er det noko kommunane sjølv kan ta ansvar for i arealplanane sine, men ikkje noko dei må.
Sjå fleire reaksjonar på gondolplanane til Jostedalsbreen under.
Ukjent
Halvor Dannevig, president i Nortind
Vi er generelt kritiske til nedbygging av fjellnatur. Høgfjellsområda rundt Jostedalsbreen må skånast for vidare naturinngrep, og det bør vere sjølvsagt at kommunen tar ekstra omsyn til dette i randsona til nasjonalparken. Denne saka viser at det er behov for eit tydelegare krav til omsynssoner rundt verneområda våre.
Ola Weel Skram
Olve Grotle, Høgre
Så langt er eg avventande positiv, ikkje minst fordi denne delen av Sogn og Fjordane har ei potensiale for reiseliv ein ikkje har greidd å utløyse. I mange tilfelle kan slike prosjekt la seg kombinere med natur- og verneverdiane som nasjonalparken skal ta vare på. Men før ein kan ta stilling til alt dette, må det leggast fram meir konkrete planer om korleis dette skal vere og utformast.
Joe Urrutia / Norsk Friluftsliv
Hans Erik Lerkelund, fagsjef for naturforvalting i Norsk Friluftsliv
Sivilombodet har ved fleire høve slått fast at norsk arealforvaltning ikkje er berekraftig. Derfor står vi nå står midt i ei natur- og klimakrise. For å snu denne utviklinga treng vi kunnskapsrike og ansvarsbevisste lokalpolitikarar, som evnar å sjå arealforvaltninga i eigen kommune i eit større perspektiv. Dette gjeld sjølvsagt også Sunnfjord kommune.
NRK
Siren Skråmestø Juliussen, rådgivar for naturforvaltning i DNT
Det er fleire punkt i plan- og bygningslova og naturmangfaldloven som tilseier at det ikkje bør givast grønt lys for denne utbygginga. Sjølv om gondolstasjonen vil ligge utanfor vernegrensa, bygger prosjektet på natur- og verneverdiane til Jostedalsbreen og gondolen vil medføre auka trafikk inn i nasjonalparkområdet.
NRK
Helge Eide, KS-direktør
Det høyrer heime på lokalpolitikkens bord å vurdere dei ulike samfunnsinteressene her. Plansaker er aldri berre politikk eller berre jus. Det høyrer med til ei forsvarleg saksbehandling i politiske organ å vurdere kva for nokre juridiske rammer som gjeld for eit aktuelt planforslag. Det har eg all grunn til å tru vil skje også i denne saka.
Ukjent
Gunvar Mikkelsen, Forum for natur og friluftsliv Hordaland
Sjølv om gondolen er planlagd på utsida av vernegrensa, vil ho avgrense moglegheita til å utøve tradisjonelt friluftsliv. Eller ho vil i alle fall ringast kvaliteten på det tradisjonelle friluftslivet ganske så kraftig.
Herman Omland
Truls Gulowsen, leiar i Naturvernforbundet
Det er openbert at alle planmyndigheiter må ta omsyn til effektar for tilstøytande verne- og naturverdiar når dei vurderer tiltak. Med dei negative effektane desse gondolane vi få på verna og viktig natur, er det openbert for oss at dei må avslåast. Blir ikkje det gjort, vil det vere enda eit eksempel på at rettsvernet til naturen, også i verneområde, nesten ikkje har verdi.
Ronald Hole Fossåskaret
Vigdis Vandvik, professor i økologi
Denne saka illustrerer eit poeng med norsk verneområdeforvaltning: Vi held oss generelt sett veldig smalt til kva som blir verna, og ikkje minst kva dei blir verna mot. Eg trur vi blir nøydde til å tenke nytt og strengare om kva som er «effektivt vern» når vi skal agere og ikkje minst rapportere på arbeidet med Naturavtalen.
Naturviterne
Morten Wedege, leiar i Naturviterne
Det er eit sentralt politisk ansvar å sørge for at vi har eit regelverk som i tilstrekkeleg grad evnar å verne norsk natur. Dagens regelverk er ikkje godt nok. I den kommande stortingsmeldinga om naturavtalen må det komme konkrete tiltak som gir betre vern av natur både innanfor og utanfor verneområde.
Anne Olga Syverhuset
Odd Inge Vistad, forskar i Norsk institutt for naturforsking (Nina)
Ein gondol som har endestasjon om lag på nasjonalparkgrensa bør vekkje uro. Ikkje berre på grunn av byggverket, men kanskje endå meir om besøksambisjonane skulle slå til, med fotturar vidare på fastmark og is. Det trykket må jo kome inni nasjonalparken.
n20713
Christian Steel, leiar i Sabima
I slike saker har kommunane ein tendens til å trakke feil, og tru at det som eigentleg er juss kan avgjerast ved politisk skjønn. Dette er nettopp kva naturmangfaldloven paragraf 49 er meint for, og statsforvaltarane må nedlegge innvending viss ikkje kommunane beherskar seg.
Yann Valerievich Belov / n18575
Sofie Marhaug, nestleiar i Raudt
Vi fryktar at gondolbanen er med på å legge til rette for masseturisme i og ved eit område som er verna og har sårbar natur. Det er gode grunnar til å stanse prosjektet.
Ukjent
Aase Kristine Lundberg, miljøforskar ved Nordlandsforskning
Gondolane er eksempel på at det blir lagt til rette for bruk og besøk utanfor dei store verneområda, med det resultatet at den auka bruken og ferdselen inn i verneområdet blir ein trussel for verneverdiane. I Noreg har vi til nå hatt liten tradisjon med å regulere/forby ferdsel i sårbare område inne i verneområda.
Oddmund Reisæter Haugen
Alfred Bjørlo, Venstre
Eg meiner det er viktig at Statsråden i ei så spesiell sak – altså planlegging av ein gondolbane for å frakte 100.000 personar i året opp til kanten av ein nasjonalpark i sårbar høgfjellsnatur – kan gi eit tidleg signal om kor vidt det i det heile tatt er vits i å arbeide vidare med prosjektet.
– Gondolen kan bli eit fyrtårn for turismen
Det norske lokaldemokratiet har solide tradisjonar, og statleg overstyring sit langt inne.
I vinter uttalte Støre-regjeringa at det ikkje er aktuelt å «vengeklippe» kommunane eller innskrenka deira sjølvstyre.
Presiseringa kom etter auka press om å løfta meir av arealplanlegginga over på høgare plasserte forvaltningsnivå som kan ha eit meir heilskapleg og overordna blikk på naturvern.
– Linja vår er at dei folkevalde i kommunen må få behandle saka ferdig først, seier stortingsrepresentant for Frp, Terje Halleland.
– Såframt vedtaket ikkje er i strid med eksisterande lovverk, må utbyggaren få løyve til å gjennomføre gondolplanane.
Kor «heilagt» er randsona rundt den største fastland-isbreen i Europa? Juss og politikk kolliderer i det som har blitt ein heftig strid om ein gondol opp til Jostedalsbreen.
Selskapet bak «Glacier gondol», Jostedalsbreen AS, har estimert at utbygginga vil koste 400–500 millionar kroner.
Sunnfjord-ordførar Jenny Følling (Sp) håpar gondolen kan bli «eit fyrtårn for turismen i området».
Ho meiner det må vere opp til kommunen å ta stilling til planane – så lenge dei held seg utanfor grensene for verneområdet.
– Etter mi vurdering har vi godt nok regelverk til å handtere desse sakene på ein tilfredsstillande måte.
Sunnfjord-ordførar Jenny Følling (Sp) håpar gondolen kan skape naturopplevingar for folk som av ulike grunnar ikkje kjem seg opp til breen for eiga maskin.
Foto: Arne Stubhaug / NRKPublisert 20.08.2024, kl. 23.00
English (US)