Ei historisk helg: – Like viktige er det som ikkje skjer i offentlegheita

Førre torsdag samla verdas toppolitikarar seg i den tysken byen München.

Frå Noreg var både utanriksminister Espen Barth Eide, finansminister Jens Stoltenberg og statsminister Jonas Gahr Støre på plass.

Talane som blir heldt her, går ofte inn i historiebøkene. Men dette er berre ein liten del av det som skjer her.

– Men det minst like viktige er alt det som ikkje skjer i offentlegheitas lys, og ikkje på scena, men i alle dei ulike møteromma.

Det seier utanriksminister Espen Barth Eide som er tilbake i Noreg.

– Det har vore sikkert tusenvis av ulike bilaterale møter og møter i ulike grupper som jobbar nært saman.

Berre dei nordiske og baltiske landa hadde tre møter i løpet av helga, ifølge Eide.

Denne helga var møteverksemda noko utanom det vanlege.

Kritiserte Europa

USAs visepresident J.D. Vance tok med seg kona og barna til Europa.

Då han debuterte som visepresident framfor Europas leiarar, gjekk han til frontalangrep på Europas etablerte politikk og bad Europa om å få bukt med innvandringa.

– Det er ikkje Russland, Kina eller ein annan ekstern aktør. Eg er bekymra for trugselen innanfor Europa, sa Vance frå talarstolen.

Ytringsfridomen i Europa meinte han er under press. Og det fekk ikkje applaus frå statsminister Jonas Gahr Støre.

– Han heldt ein tale, der ein har ei moglegheit til å snakke om det som er viktig. Då snakka han om at det største problemet i Europa er fallande ytringsfridom, sa Støre i etter kant og heldt fram:

– Han nemnde ikkje Ukraina og den alvorlege situasjonen der. Og det syns eg ikkje er noko å klappe for eigentleg.

At Europa har ei utfordring med innvandring er han einig i, men det meiner han Europa allereie tek på alvor.

– Noko av innvandringa vi har hatt dei siste åra er ukrainarar som har flykta frå ein grufull krig. Og det burde han faktisk nemnt, sa Støre i etterkant av talen.

Eit møte mellom J.D Vance og den tyske kanslaren Olaf Scholz blei avlyst i forkant av konferansen i München, ifølge Politico.

Men avtalen med Stoltenberg tok den amerikanske visepresidenten seg tid til.

– Først og fremst brukte eg tid på økonomiske forhold og viktigheita av at vi unngår handelskrig, sa Stoltenberg om samtalen dei i mellom.

Plutselege forhandlingar

Berre dagar før sikkerheitskonferansen i München seier USAs president at han har snakka med Russlands Vladimir Putin.

– Det kom som ei bombe, seier Eide.

Donald Trump sa under valkampen at han skulle få slutt på krigen innan 24 timar då han blei president. Det har ikkje skjedd, men han arbeider tilsynelatande med saka.

Ifølge Eide fekk Ukrainas president Zelenskyj beskjed om samtalen først i etterkant.

– Vi lærte jo om dette på Truth Social. Og det er ein litt uortodoks stil frå Natos viktigaste medlemsland, så det skapte jo ein del uro, vil eg seie.

Det nærmar seg tre år sidan Russland gjekk til fullskala invasjon i Ukraina. Zelenskyj var sjølv på konferansen i München og heldt eit møte med J.D. Vance og den amerikanske delegasjonen.

Pete Hegseth, USAs ferske forsvarsminister, sa førre veke at Ukraina måtte vere klar for å gi frå seg landområde og at det er uaktuelt for dei å bli medlem i Nato.

Ukrainas kanskje viktigaste forhandlingskort gjekk dermed truleg i vasken.

– Statsminister Støre og eg møtte Zelenskyj og den amerikanske generalen Kellogg som skal samordne nokre innspel til Trumps forhandlingar. Det skjedde heilt på sida av konferansen, fortel Eide.

Utan Ukraina

Tysdag møttest ein amerikansk og ein russisk delegasjon i forhandlingar i Saudi-Arabia. Men Ukraina, som samtalane handlar om, var ikkje invitert.

I eit intervju med NBC News sa Zelenskyj i forkant av sikkerheitskonferansen at han aldri vil godta noko avgjerd mellom USA og Russland om Ukraina.

USAs forsvarsminister Hegseth hadde i forkant sagt at Europa truleg ville vere ein del av forhandlingane. Men det blei ingen invitasjon til Europa og dermed blei det krisemøte i Paris måndag kveld.

Noreg, som ikkje er EU-medlem, var heller ikkje invitert dit. Der var derimot Natos generalsekretær Mark Rutte, og Storbritannias statsminister Keir Starmer.

Danmarks statsminister Mette Frederiksen representerte Norden og dei baltiske landa.

– Kva opplever du er den største forskjellen frå før og etter sikkerheitskonferansen i München?

– Den store forskjellen er at det no blir snakka heilt konkret om nærståande forhandlingar om våpenkvile og eventuell fred. Før var jo det noko ein sa kunne kome ein gong i framtida, men det er jo verkeleg den store forskjellen, seier utanriksminister Eide.

Ser håpet

Sjølv om det ligg eit større alvor over Europa og geopolitikken i desse dagar, så ser Eide noko positivt i den kaotiske helga som ligg bak oss.

– Det er eit sterkt europeisk samhald. Eg har nesten aldri høyrt europeiske leiarar så samstemte seie at dei ønsker å vere ein aktiv del i fredsforhandlingane, men også i å sikre freden som kjem etterpå.

– For dette er trass alt ein konflikt i Europa. Og det er vi europearar som skal leve med den etterkrigstida som kjem når Ukraina-krigen er slutt, seier Eide.