Staten kravde aldri inn rekordmulkt – no kan oppryddinga koste 50 millionar

På det nedlagde søppelanlegget i Midt-Noreg ligg framleis haugar med avfall etter det som har blitt omtalt som landets truleg største miljøskandale i sitt slag.

Selskapet Miljøservice Eide har tatt imot tonnevis med avfall i årevis, men utan å lagre eller vidaresendt slik styresmaktene meiner dei burde. Det har ført til uvanleg mange kontrollar – men også tvangsmulkt og nærare 20 gebyr.

I ettertid viser det seg at nesten ingenting blei betalt.

Samtidig med at avviksmeldingane hagla, og dei ubetalte gebyra hopa seg opp, fekk selskapet nye løyve til å ta imot avfall.

– Det hjelper ikkje å kontrollere dersom ikkje avvika får reelle konsekvensar. Når ein ikkje driv forsvarleg, må det svi, seier Randi Pedersen, som er generalsekretær i Norsk forening farlig avfall.

• Miljøvernforbundet meiner det er ufatteleg at styresmaktene ikkje har sett ned foten før.

No ventar eit oppryddingsarbeid som kan koste over 50 millionar kroner – på skattebetalarane si rekning.

Ingen spor etter tvangsmulkt på 250.000

NRK si kartlegging viser at Miljøservice Eide, tidlegare Miljøservice, gjennom åra har fått tvangsmulkt og gebyr på fleire hundre tusen kroner.

Det går fram av opplysningar frå bustyrar, Miljødirektoratet, inkassobyrået Lowell og Statsforvaltaren i Møre og Romsdal.

Mesteparten er aldri betalt.

Den største tvangsmulkta blei skriven ut av Statsforvaltaren i Møre og Romsdal, den gongen Fylkesmannen, i 2009. Mulkta var på 250.000 kroner, og kom etter at inspektørane over fleire år hadde stilt krav til eigarane om å rydde på anlegget.

Men den rekordhøge tvangsmulkta blei aldri betalt.

Det stadfestar underdirektør Christian Dahl hos Statsforvaltaren i Møre og Romsdal.

– Vår innkrevjing er slik at vi trykkjer på knappen i saksbehandlingssystemet, og så blir det ei oppgåve som blir sendt vidare til Statens innkrevjingssentral, seier han.

– Kva signal gav det at mulkta blei ståande ubetalt?

– Kva eigar av firmaet tenkte har eg ikkje lyst å spekulere i, men det er jo uheldig at slike tvangsmulkter blir ståande ubetalt, seier han.

NRK har også stilt spørsmål til Statens innkrevjingssentral om kvifor mulkta ikkje blei kravd inn. Dei viser vidare til Skatteetaten, som skriv at dei ikkje kan kommentere opplysningar om enkeltpersonar eller bedrifter.

Droppa 20 gebyr i 20 år

Det er strenge reglar for kven som kan ta imot søppel. Eitt av vilkåra er at avfallsanlegget må ta imot inspektørar som kan kontrollere om drifta går føre seg på ein forsvarleg måte.

For desse kontrollane skal selskapet sjølv betale eit gebyr til Miljødirektoratet. Det er også gebyr på saksbehandling knytt til løyvet. Svært mange av desse er heller ikkje betalte.

Fagdirektør Bjørn Bjørnstad karakteriserer saka, og framferda til han som var dagleg leiar, som svært uvanleg.

– Vi synest det er sterkt uheldig, så uheldig at vi har valt å melde han til politiet fordi han ikkje følgjer reglane, seier fagdirektør Bjørn Bjørnstad i Miljødirektoratet.

– Men burde ikkje styresmaktene gjort meir dersom de meinte dette var så alvorleg?

– Vi har vore på hyppigare tilsyn, vi har gitt meir gebyr. Det har ført til at denne karen har slått seg konkurs, han er under etterforsking av politiet. Politiet har tatt beslag i pengane hans, og han har også mist eigedommen han har brukt på Eide. Han har verkeleg møtt Staten, og det har fått store konsekvensar for han, seier Bjørnstad.

• Saksøkt etter «miljøgriseri» – gir fra seg eiendommen gratis

Kravde over 200.000 etter konkursen

Då Miljøservice Eide gjekk konkurs i 2020 hagla det inn krav frå bedrifter og privatpersonar som selskapet skulda pengar. Seks av krava kom frå Miljødirektoratet og var på totalt 220.647 kroner. På den måten forsøkte styresmaktene å få oppgjer for ubetalte gebyr gjennom ei årrekkje.

Bustyrar Håkon Holm Westad seier det gav eit magert utbytte.

– Ingen uprioriterte kreditorar, slik som Miljødirektoratet, fekk noko krav dekt gjennom konkursbuet. Der var ingen pengar til utdeling, seier Westad.

Politiet etterforskar

Den tidlegare daglege leiaren i selskapet er no under politietterforsking. Han blei først sikta for brot på forureiningslova – og seinare også mistenkt for økonomisk kriminalitet. Det er venta ein tiltale om kort tid.

Verken den tidlegare daglege leiaren i Miljøservice Eide eller advokaten hans ønskjer å svare på om det er rett at det offentlege skal betale for oppryddinga på søppelanlegget.

Advokat Edvard Eide karakteriserer politiet si etterforsking som langdryg og meiner saka er mindre alvorleg enn det som blir hevda. Han skriv i ein e-post at det så langt ikkje er påvist forureining frå anlegget.

– Det er så vidt vi forstår heller ikkje påvist slik forureining snart fire år etter at anlegget blei stengt, skriv han.