Meiner torskeoppdrett gjer torsk slappare, dummare og latare: – Disse genane spreier seg

– Det er knapt noko, når det kjem til miljø og hav, som skremmer meg meir enn torskeoppdrett.

Det seier Ruben Oddekalv, leiar i Norges miljøvernforbund.

Denne veka blei det kjent at Selskapet Norcod som driv med torskeoppdrett skal marknadsføre oppdrettstorsk som kvit laks.

Det synest Oddekalv ikkje noko om.

– Alt vi har lært frå miljøkonsekvensane rundt oppdrett av laks er like relevant når det kjem til torsk, seier han til NRK.

Norcod sjølv seier at dei marknadsførar torsken slik for å gjere det forståeleg for kundane at det er snakk om oppdrettsfisk og ikkje villtorsk.

Men Oddekalv meiner dei undergrev kva dei eigentleg sel. Havforskingsinstituttet seier risikoen er reell.

Verre enn laks

På eit vis meiner Oddekalv at torskeoppdrett faktisk kan vere verre enn lakseoppdrett.

Ein oppdrettsmerd kan innehalde opp mot 200.000 fisk. Då er både rømming og gyting eit stort problem.

– Der laksen må rømme opp i ein elv for å gyte, kan torsken gyte i merdane. Dei treng berre saltvatn, seier Oddekalv.

I januar i fjor blei det observert rømt oppdrettstorsk i Meløy kommune i Nordland. Fiskeridirektoratet fann fleire hol i Norcod sine oppdrettsanlegg, trass i at oppdrettsselskapet tidlegare hadde hevda at det ikkje var noko feil.

Havforskningsinstituttet har gjort ein eigen risikovurdering av korleis torskeoppdrett påverkar kysttorskbestandane.

Konklusjonen er at dersom næringa tar i bruk alle lokalitetane dei har søkt om, kan torskeoppdrett utgjere ein betydeleg risiko mot kysttorsken frå Stad og nordover nesten til Bodø.

– Slappare, dummare og latare

Havforskingsinstituttet er, som Oddekalv, uroa for at rømt torsk og egg spreier seg i lokalmiljøet.

Dei oppdaga nyleg «oppdrettsegg» i sjøområda rundt eit oppdrettsanlegg for torsk i Meløy kommune. Men dei kunne ikkje seie om egga var frå merdane eller rømte torsk.

Då kan han utvikle seg til kjønnsmoden fisk som gyter saman med villtorsk. Det kan over tid påverke genane til kysttorsken.

Det er nemleg ikkje første gong ein prøver på torskeoppdrett i Noreg. Men tidlegare har torsken vore for villl.

– Det dei har gjort no er å avle fram ein torsk som er slappare, dummare og latare, og difor ikkje rømmar. Det er disse genane det er fare for at spreier seg, seier Oddekalv.

Oppdrettsnæringa no nyttar lys for å utsetje kjønnsmodninga hos torsk.

– Men torsken må ha mykje større lysintensitet enn laksen for å stoppe kjønnsmodninga, seier van der Meeren.

Han fortel at målet til næringa er å forsinke kjønnsmodninga lenge nok til at torsken kan bli slakta først.

Seniorforskar i Havforskingsinstituttet, Terje van der Meeren, seier at utover gyting i merd er miljøeffektane ved torskeoppdrett dei same som ved lakseoppdrett.

– Men for økosystemet er det eitt feitt om det er torsk som skifter det ned, eller laks. Kysten vår toler ikkje eit nytt oppdrettseventyr, seier Oddekalv.

Van der Meeren stadfestar at tettare plassering av oppdrett uavhengig av fiskeart vil kunne føre til auka miljøbelasting i eit område.

– Massive problem med dyrevelferd

Også Dyrevernalliansen meiner torskeoppdrett har konsekvensar som kundane burde vere klar over.

– Vi vil åtvare både investorar, lokalsamfunn og politikarar mot å satse på oppdrett av fleire arter utan betre metodar for å handtere dyrevelferda.

Det seier kommunikasjonsleiar Live Kleveland.

Mellom anna fortel ho at fråvær av naturlege signal for kjønnsmodning kan gi hofisken såkalla «gytespreng». Det er eit stort velferdsproblem ifølge ho.

Torskeoppdrett er foreløpig i startgropa. Samanlikna med produksjonen av laks, utgjer det under 1 prosent i Noreg.

Men Norcod samarbeider med Norges sjømatråd for å bygge opp fleire marknadar i utlandet. Dei meiner oppdrettstorsk blir meir nødvendig fordi kvotane på villfanga torsk har gått mykje ned.

– Mest sannsynleg blir det stor nedgang neste år også. Det betyr at det etter kvart blir lite råstoff i marknaden, seier Guldberg.

Kleveland er ikkje eining.

– Framleis finst det ikkje tilstrekkeleg kunnskap til å sikre at torskeoppdrett i større skala vil overhalde grunnleggande føresetnader etter dyrevelferdslova, seier ho.

Meiner laks har for dårleg rykte

Kommunikasjonsdirektør Chris Guldberg i Norcod seier til NRK at den nye marknadsføringa av såkalla «Snow Cod» er eit grep for at kundar ute i verda skal forstå konseptet med oppdrettstorsk.

– Mange av kundane kjøper og distribuerer laks frå før. Difor har vi brukt «den kvite laksen». Det handlar om produksjonen og korleis han kan bli konsumert, seier Guldberg.

Han er tydeleg på at det er laksenæringa dei tar inspirasjon av når dei nå skal ut i verda.

I kvartalspresentasjonen skriv selskapet at dei vil «laksefisere» torskeoppdrettet. Sagt med andre ord: attskape marknadssuksessen norsk oppdrettslaks har hatt.

Men Oddekalv i Norges miljøvernforbund trur historier om rømming og dårlege levekår er ikkje berre noko ein kan lese i norsk media.

– Eg ville gjort kva eg kunne for ikkje å få nokon parallellar til laksen, om eg skulle marknadsføre det. Medvitheita er i ferd med å krype fram også i andre land, hevdar han.