Slik førebur laksenæringa seg på eit amerikansk «tollsjokk»

2 hours ago 3

USAs nye president Donald Trump varslar tøffare handelshindringar og «grunntoll» på stort sett alle importerte varer.

Det byr på store utfordringar – men også moglegheiter – for den norske lakseindustrien, som har USA som sin største enkeltmarknad (EU-landa er samla sett større).

«Sjølv om det er litt tidleg å rope ulv, må alarmen gå. Det siste norsk sjømatnæring treng er auka toll», skriv Fiskeribladet på leiarplass.

– Tusenvis av norske jobbar kan ryke, åtvarar Frode Rønning, som er redaktør i LO-tidsskriftet Fri Fagbevegelse.

Andre har gjort eit poeng av at Trumps «transaksjonelle natur» gir den norske regjeringa høve til å inngå gunstige, bilaterale avtalar med USA.

Åtte moglege konsekvensar av eit amerikansk «tollsjokk»

NRK har vore i kontakt med ei rekke lakseeksportørar for å «ta tempen» etter at Donald Trump vann valet sist veke.

Her er åtte moglege utfall dersom amerikanske myndigheiter gjer alvor av tøffare tollbarrierar.

En brønnbåt ligger ved to merder ute i havet. I bakgrunnen kan fjellene på Træna skimtes i det fjerne.

Tapte marknadsdelar

Høgare eksportkostnader kan gjere norsk sjømat mindre konkurransedyktig i den amerikanske marknaden. Kundar kan velje rimelegare alternativ frå USA eller andre land med lågare tollsatsar, for eksempel Canada eller Chile.

Færre sysselsette

Mindre eksportvolum til USA kan føre til nedskjeringar og færre arbeidstakarar i den norske enden av næringskjeda.

Fleire samanslåingar og strategiske partnarskapar

Små og store selskap kan sjå seg tente med å slå seg saman for å få større «musklar» og konkurranseevne i ein meir utfordrande marknadssituasjon.

Nye marknadsføringsstrategiar

Norske sjømatbedrifter kan sette i verk aggressive kampanjar for å halde oppe sin posisjon på den amerikanske marknaden. At dei introduserer fleire nisje- og premium-produkt er eit anna mogleg utfall.

Flytting og utkontraktering

Norske selskap kan vurdere å etablere foredlingsanlegg i USA for å redusere verknaden av tollavgifter. Ved å gjennomføre delar av verdikjeda innanfor USA kan dei unngå toll.

Tilpassing og innovasjon

Auka kostnader kan «tvinge» norsk sjømatindustri til å utvikle nye produkt eller til å effektivisere drifta. Vidare kan norske produsentar intensivere arbeidet med berekraft for å tiltrekke seg og behalde kundar i andre marknader.

Jakt på nye marknader

Dersom USA blir mindre attraktivt for eksport av norsk sjømat, kan selskap sikte seg inn på andre marknader. Dette kan skjerpe konkurransen i Asia og Europa, som allereie er store marknader for norsk sjømat.

Dårlegare stemning

Harde handelstiltak kan skade dei diplomatiske relasjonane mellom Noreg og USA, og i verste fall utarte til handelskrig.

– Urovekkande at verda blir meir proteksjonistisk

Kor høge dei amerikanske tollmurane faktisk blir, står att å sjå.

Trump har sagt at han vil legge 60 prosent toll på kinesisk import og 10–20 prosent toll på varer frå det han har kalla «Mini-Kina» (EU) for å verne det innanlandske næringslivet i USA.

I mellomtida diskuterer både Brussel og Beijing kor bokstaveleg dei skal tolke Trump.

Sikkert er det at høge tollmurar vil føre til mottiltak frå omverda, som i sin tur kan eskalere til ein handelskrig.

Noreg har ikkje rekna på eit slikt «auge-for-auge, tann-for-tann-scenario», men det har søsterforeininga til NHO, Dansk Industri.

Dei seier at ein handelskrig kan svekke dansk økonomi med 85 milliardar danske kroner, og eit tap av 30.000 arbeidsplassar. Føresetnaden er at EU svarer med same mynt.

Folk arbeider ved merdene på Kvarøy Fiskeoppdrett. Det er gjell i bakgrunn.

– Vi håpar framleis på gode relasjonar over Atlanterhavet. Men det er urovekkande at verda blir meir proteksjonistisk, seier administrerande direktør i Sjømat Noreg, Geir Ove Ystmark.

Sjømatindustrien fekk sist ein importtoll i fleisen på 90-talet.

– Den gongen fekk det kortsiktige negative konsekvensar, men det skapte også innovasjon og moglegheiter i andre marknader, seier Robert Holmøy Eriksson i Sjømatbedriftene.

– Utfordringa nå er at vi ser nye formar for proteksjonisme på langt fleire frontar.

NRK
Cecilie Myrseth, næringsminister
Vi har eit godt samarbeid med USA, og eg ønsker å føre vidare dette gjennom bilaterale samtalar med den kommande administrasjonen. Derfor inviterer eg næringslivet til dialog om korleis vi best kan utnytte moglegheitene og handtere utfordringane knytt til handel med USA framover. Eg vil dele erfaringar frå dei nylege møta mine i USA og lytte til vurderingane og innspela til næringslivet.
Siv Dolmen
Trond Davidsen, direktør for internasjonale relasjonar i Sjømat Noreg
Det er neppe aktuelt å legge om handelen til andre marknader basert på spekulasjonar om auka toll til USA-marknaden. Men det næringa kan gjere, er å pleie tett kontakt med kundane sine. Amerikanske kundar kan sørge for å få fram synspunkt til den nye politiske leiinga om at dei kanskje største taparane ved auka toll på importerte matvarer, er amerikanske forbrukarar som får høgare matprisar.
NRK
Sverre Johansen, generalsekretær i Noregs fiskarlag
Fisk og sjømat er ettertrakta produkt over heile verda, og god marknadstilgang er avgjerande for at vi kan skape store verdiar av dei norske marine ressursane. Det er god grunn til å bekymre seg over ei utvikling med auka proteksjonisme og bygging av tollbarrierar. Samtidig er det vår erfaring at sjømatnæringa er god til å utnytte moglegheitene som finst og kan omstille seg raskt.
William Jobling / NRK
Ole Erik Almlid, NHO-sjef
Med Trumps siger er det ingen tvil om at EØS-avtalen er enda viktigare for oss. Eg trur vi må bruke meir tid i Brussel nå fordi vi ikkje er medlem, og knytte oss tettare opp mot EU. Tollsatsar er i seg sjølve eit problem, men ein handelskrig mellom USA og Kina vil vere eit ekstra problem. Det er den viktigaste meldinga frå oss nå.
NRK
Frank Yri, kommersiell direktør i Seaborn
Her må politikarane «vakne» og sjå til at vi ikkje får nokon «straffetoll» på noko fisk til USA. Det er jo det første som må skje, og her har dei jo eit stort ansvar i å vareta norsk sjømatnæring.
NHO Møre og Romsdal
Lene Trude Solheim, regiondirektør i NHO i Møre og Romsdal
På kort sikt trur eg vi er nøydde til å samle troppane og sjå kva konsekvensane blir i forhold til kva marknader og bransjar som blir hardast ramma, og så må ein gå i dialog og samarbeide for å finne gode løysingar.
NRK
Jan Olav Langeland, administrerande direktør i Salmon Group
Vi har tru på at ein gjennom forhandlingar med den nye administrasjonen kan få på plass handelsavtalar som gagnar begge land. USA har ein stor del av foredla produkt frå Noreg, og i ein marknad der pris er på andreplass blant kjøpsdrivarane hos konsumenten, så vil ein potensiell «universell grunntoll» påverke omsetning av norsk laks og aure generelt, og foredla produkt spesielt.
Eva Ersfjord
Robert Holmøy Eriksson, administrerande direktør i Sjømatbedriftene
Vi må vere førebudde på auka importtoll. Dette kan fort få negative konsekvensar for norsk sjømateksport til USA. Vi opplevde også ein sterk importtoll mot norsk laks på 90-talet. Den gongen fekk det kortsiktige negative konsekvensar, men det skapte også innovasjon og moglegheiter i andre marknader. Utfordringa nå er at vi ser henne veksande og nye forma for proteksjonisme på langt fleire frontar.
NRK
Martin Skaug, Noregs sjømatråd
USA importerer mykje av sjømaten sin, og eventuelle endringar vil treffe mange eller alle av dei som leverer inn, men det er for tidleg å seie kva implikasjonar det vil få. Vi ser på USA som ein viktig marknad med eit framleis stort vekstpotensial – mykje tyder på at amerikanarane vil ha sjømaten sin, han er sunn, smakfull og passar godt til den livsstilen som mange vil ha.
Nordlaks
Eirik Welde, konserndirektør i Nordlaks
Det er ikkje ein ny situasjon for verken oss eller bransjen at det oppstår situasjonar som vanskeleggjer eksport enten det er tollsatsar, covid eller andre hendingar. Norsk sjømat blir heldigvis seld i mange marknader, så sjølv om USA er ein viktig handelspartnar så er vi i sum ikkje avhengig av enkeltmarknader. Vi er ikkje særskilt tungt vekta mot den amerikanske marknaden.
NRK
Frode Rønning, redaktør i FriFagbevegelse
Trumps politiske program kan prege verda i tiår framover. All historisk erfaring viser at det er mykje lettare å sette opp tollsatsar enn å sette dei ned igjen etterpå.
Ukjent
Øystein Hage, ansvarleg redaktør i Fiskeribladet
Auka toll vil gjere dyre norske produkt enda dyrare, noko som vil vere krevjande for ein vare som sjømat. Det største problemet vil likevel kanskje bli dersom EU svarer på tollmuren med tilsvarande mynt. EU er vår viktigaste marknad, og ein ny tollmur vil ramme utanforlandet Noreg hardt. Dette kan fort aktualisere EU-spørsmålet.
NRK
Joachim Nielsen, administrerande direktør i Proximar Seafood
Vi produserer fersk sjømat, så for vår del vil dei potensielle effektane av Trumps moglege handelssanksjonar ikkje påverke Proximar negativt i det heile. Desse kan tvert imot bidra til meir fokus på lokalprodusert sjømat, noko som vil vere positivt.
Ocean Supreme
Botholf Stolt-Nielsen, direktør i Ocean Supreme
Vi har opplevd mange ting tidlegare. Russland var også ein viktig marknad for norsk sjømatnæring som blei stengd over natta i 2014, så det at ting endrar seg har vi vore borti tidlegare, og det skal vi klare å handtere.
Ståle Kyllingstad, konsernsjef i IKM-gruppa
Vi ser ofte eit apparat rundt politikarane som korrigerer dei etter at dei er valde. Eg er kanskje ikkje så negativ til Trump som mange andre. Vi levde greitt med han i fire år sist, og kan gjere det igjen.