Paul Omar har endelig fått jobb

Store vindauge slepper dagslyset inn i Rosenholm Campus i Nordre Follo. Inne finst rom fylt av ergonomiske stolar – klare for jobb, møte og lunsj.

For mange er det ein vanleg del av kvardagen.

Men for Paul Omar Lervåg (36) var det først i fjor, i ein alder av 35, at han fekk oppleve ein jobblunsj med kollegaer.

Han brukte mykje av 20-åra på NAV-kontor.

Andelen unge uføre i Noreg har aldri vore høgare.

Det viser ferske tal frå Nav for 2024.

Aukar over tid

I fjor auka uføredelen for aldersgruppene 18–49 år, mens den gjekk ned for dei over 60 år.

– Det er langt fleire eldre enn yngre som får uføretrygd, men som del av befolkninga har det vore ein jamn nedgang for dei eldste over tid, mens uføredelen blant dei yngre har auka ganske mykje.

Det seier arbeids- og velferdsdirektør i Nav, Hans Christian Holte, i ei pressemelding.

Ved utgangen av 2023 var over 111.000 personar i alderen 20 til 29 år verken i utdanning eller arbeid. Dette utgjer omtrent 15 prosent av denne aldersgruppa.

Blant desse fekk om lag 22.000 uføretrygd. I 2015 var det 13.100 unge uføre. Dette er ein auke på over 8.000 menneske over ti år.

Andelen unge som får uførestøtte frå staten er høgare i Noreg enn i andre OECD-land, viser Riksrevisjonen.

Ein søndag med NRK-artikkel

Ifølgje Nav er det berre rundt 2–3 % av uføretrygda som går over til arbeid kvart år. NRK har møtt to av dei.

– Eg mistenker at eg kanskje framleis hadde stått utan jobb om ikkje Stig hadde tatt kontakt, seier Paul.

Stig Valderhaug er no dagleg leiar for IT-konsulentselskapet Sicra.

Ein søndagsmorgon las han ein NRK-artikkel om unge uføre, blant dei Paul.

Paul var ein del av uføre-statistikken frå han var 18 år – han har fleire diagnosar, blant anna autisme og ADHD.

Han har ei mastergrad i retorikk og har vore ein aktiv debattant i fleire aviser.

– Min første tanke var: Viss Paul har klart å ta den utdanninga han har, er det ingenting gale med hovudet hans. Eg forstod godt utfordringa med å få ein sjanse, særleg med ein CV som hans, seier Valderhaug.

– Då eg las nyheitsartikkelen om Paul for første gong, såg eg han kanskje med litt andre auge enn mange andre.

Valderhaug har nemleg ein veslebror med lett utviklingshemming.

– Difor har eg kanskje færre fordommar og eit meir ope sinn når det gjeld slike historier.

Så tikka det inn ei melding på Pauls LinkedIn-konto. Stig ville møte han.

Det var ein uvanleg måte å finne nye jobbkandidatar på – og Paul hadde heller aldri skrive ein jobbsøknad.

– Det er forventa at menneske som har stått utanfor arbeidslivet lenge, plutseleg skal begynne å sende CV-er, skrive søknader og gå gjennom fleire intervjurundar, seier Paul Omar.

– Det er ganske stressande. Alle desse CV-ane, IT- og IQ-testane Eg veit ikkje om eg hadde orka, fordi så mykje energi gjekk med til å tolke berre for å forstå kva dei meinte.

– Ikkje eit offer

Før møtet trudde Valderhaug at Paul kanskje hadde gitt opp etter alle åra som ufør.

– I staden møtte eg ein framoverlent og løysingsorientert person. Han viser at det handlar om å ikkje definere seg som eit offer, men om å ta initiativ og vise kva ein kan, seier Stig Valderhaug.

IT-konsulentselskapet Sicra publiserer jamleg fagartiklar på plattformene sine og LinkedIn. Dei hadde behov for nokon som kunne ta ansvar for publisering. IT-sjefen fortel at Pauls bakgrunn og erfaring passa svært godt til behovet.

Paul har vore bekymra for at om han begynner å tene pengar med ein gong, må han betale mykje tilbake til Nav.

– For mange er uføretrygda ikkje berre ei inntektssikring, men også ei inntektsavgrensing, seier Paul.

Du kan tene inntil 0,4 G i året utan at det får konsekvensar for utbetalinga av uføretrygda di. Det utgjer i dag 49 611 kroner.

Arbeidstrening

Først planla dei ein periode med støtte frå Nav der Paul får arbeidstrening. Dette kan vare i eitt år, og om ein har redusert arbeidsevne, kan det forlengast med seks månader.

Under arbeidstreninga tar ein framleis imot stønad frå Nav.

– Nav gjorde det enkelt for oss å gi Paul ein sjanse ved å fjerne risikoen i arbeidstreningsperioden. Det gav oss tid til å bli kjent og finne ut korleis vi kunne samarbeide, fortel Valderhaug.

Då han var ferdig med arbeidstreninga blei Paul fast tilsett i selskapet ved nyttår.

Han jobbar hovudsakleg heimanfrå fordi han er sensitiv for sanseinntrykk. Likevel prøver han å delta på samlingar og sosiale aktivitetar.

Mens Paul Omar har funne sin plass i ein ny jobb, har Benedikte Hansen også gjort ei imponerande reise frå uføretrygd til arbeidslivet.

– Kjente meg usynleg

Langt oppe i nord, i eit av laboratoria ved Nordlandssykehuset, ryddar Benedikte i skuffene.

No har 25-åringen ein god grunn til å stå opp om morgonen – i motsetning til dei mange åra utan sosial kontakt.

Benedikte blei ufør som 18-åring etter vidaregåande opplæring på grunn av ein diagnose med lett utviklingshemming. Det gjer at ting kan ta tid for henne, og ho har behov for ekstra tilrettelegging.

Eg hadde få å snakke med og kjente meg usynleg, seier ho om tida før ho fekk jobb.

– Eg gjekk nesten halvtanna år utan noko å gjere. Eg sat heime heile dagen, stirte i veggen og visste ikkje kva eg skulle gjere med livet mitt.

Så høyrde ho om prosjektet «Heilt Med» – ei satsing for å inkludere personar med utviklingshemming, autisme og lærevanskar i det ordinære arbeidslivet.

– Eg bestemte meg for å søke, sjølv om det var skummelt.

Då Helt Med tok kontakt med sjukehuset, var det berre to einingsleiarar som var villige til å bli med på infomøtet. Ein av dei er Tova Hvassing som er Benediktes sjef nå.

– Eg synest det er heilt frykteleg at mange unge vaksne går utan noko fornuftig å ta seg til. Vi treng alle hender, og vi har ikkje råd til at nokon står ubrukt, seier Hvassing.

Nordlandssjukehuset hadde behov for ein assistent til laboratoriearbeidet, som kan jobbe med reinhald, avfallshandtering, lagerstyring og organisering av matsalen.

Etter fleire intervjurundar fekk Benedikte jobben i januar 2021.

– Det var ein stor augeblink for meg.

Mange kunne hatt jobb

– Mange unge får uføretrygd allereie som 18-åringar, men med rett oppfølging og gode metodar kunne fleire av dei ha vore ein del av arbeidslivet.

Det seier Kjetil Frøyland ved Arbeidsforskningsinstituttet, som har forska på inkludering av unge i arbeidslivet.

Den teknologiske utviklinga har gjort at arbeidsmarknaden i aukande grad spør etter høgare kompetanse, noko som kan gjere det vanskelegare for enkelte grupper å få innpass.

– Sjølv om nokre typar jobbar har forsvunne, finst det framleis mange oppgåver som kan tilpassast, seier han.

Han understrekar at bedrifter som tilset personar med utfordringar, ikkje berre bidrar til eit meir inkluderande samfunn, men også styrkar si eiga evne til å handtere tilsette i krevjande periodar.

Ein grunn til å stå opp

Benedikte kjente seg usikker og liten i starten fordi ho var usikker på om ho kom til å meistre oppgåvene, og hadde vore lenge utanfor arbeidslivet.

Ho opplevde at kollegaene tok henne godt imot, og ho får grundig opplæring i oppgåver som kan ta litt ekstra tid for henne.

– Det er godt å vite at eg ikkje må prestere på same nivå som alle andre. Eg gjer mitt beste, og det er nok.

– Her blei jobben verkeleg tilpassa meg, og eg kjenner meg ønskt. Eg liker å halde det ryddig, ta vare på ting rundt meg og organisere. Når eg får jobbe med det, kjenner eg meg nyttig.

Opphavleg starta ho i ein 60 prosent stilling, men det blei for mykje. Nå jobbar ho 30 prosent, noko som kjennest rett for henne.

– Det er så mykje lettare å komme seg ut av huset nå. Før sat eg berre heime og venta på at noko skulle skje. Nå har eg ein grunn til å stå opp.

Ho opplever at ho har blitt tryggare på seg sjølv og tør å snakke med folk. Tidlegare var ho svært redd for å ta kontakt.

– Eg har fått eit nytt nettverk av menneske. Det å kunne seie at eg har kollegaer, kjennest skikkeleg bra.

Einingsleiaren har også sett utviklinga over tid. Ho har allereie gjort seg fortent til ein lønnsauke.

– Det vi fekk, var ei veldig beskjeden og tilbakehalden ung jente. No har vi ei vaksen dame som er klar over kva ho kan, og som er stolt over arbeidsplassen sin.

Folk blir snillare med kvarandre fordi ho er så vennleg, fortel Hvassing.

– Modellen vår fungerer

– Vi har vakse med 20 prosent kvart år sidan 2016, og det viser at modellen vår som investerer i menneske fungerer, seier Valderhaug.

Resultata av Pauls arbeid er også målbare. Frå mars til 31. desember 2024 auka talet på sidevisningar på sicra.no med 80 prosent. I tillegg hjelper Paul konsulentane med å forbetre språket i artiklane dei skriv.

– Paul har fått ein jobb som betyr noko for han. Då han kom inn, var han beskjeden, men no ler han høgt, fortel historier og har blitt ein sentral del av teamet, seier Valderhaug.

Paul Omar er også begeistra over endringa som har skjedd over tid.

– Stig tok ein sjanse på meg. Den tilliten betydde alt. Tidlegare, når folk spurde: «Kva driv du med?» svarte eg vagt. No kan eg stolt seie: «Eg jobbar i Sicra som webredaktør.»