Klimaforskar åtvarar om ny skredtype etter brekollaps i Sveits

Då isbreen Birch i dei sveitsiske alpane kollapsa på onsdag, blei landsbyen Blatten jamna med jorda.

Store mengder is, stein, jord og vatn slukte hus og gardar i det vesle bygdesamfunnet, i løpet av kort tid.

Mange menneske mista alt dei eigde. Ein mann i 60-åra er framleis sakna.

Samtidig har jordmassane skapt ei oppdemming av vatn i dalføret, som no truar med å fløyme over nærliggande landsbyar.

I årevis har glasiologar som overvaker dei sveitsiske alpane, åtvara om at enkelte fjellandsbyar er i faresona.

Det var berre eit spørsmål om tid.

Ein ny type skred

Før isbreen kollapsa i Blatten skjedde det fleire ting.

Sveitsiske geologar som overvakte området, oppdaga rørsler i fjellet.

Deretter gjekk det fleire skred frå dei høge fjelltoppane, på omtrent 3000 moh., rundt isbreen.

Steinmassane frå skreda landa på toppen av isbreen. Fleire skred gjorde vekta på isbreen stadig tyngre, og breen auka hastigheita.

Til slutt gav isen etter, og rasa nedover fjellsida.

Mykje av isen smelta til vatn, og raset blei til ein flytande masse med ekstra høg fart.

Det forklarer klimaforskar Ketil Isaksen ved Meteorologisk institutt til NRK.

– Denne typen skred er veldig farlege. Skredet kan bevege seg langt og gravlegge dalføre raskt, opplyser klimaforskaren.

Isaksen peikar på klimaendringane som katalysator.

– Dette er ein ny type skred vi ikkje har like mykje erfaring med og som kan vere farlegare:

– Dersom klimaendringane fortset i full styrke slik mykje tyder på, er det mykje ein må ta høgde for i åra som kjem, åtvarar han.

Kan noko liknande skje i Noreg?

Noreg har i likskap med Sveits, ei rekke isbrear.

Men er det truleg at eit tilsvarande skred kan skje i her til lands?

– Vi kan ikkje utelukke at det skjer i framtida, men vi kjenner ikkje til slike kollapsar av ismassar som i Sveits. Men vi må også følge med her.

Det opplyser breforskar ved NVE Liss Marie Andreassen til NRK.

– Breane har minka mykje i seinare år. Det er store endringar i det norske brelandskapet, seier forskaren.

Med eit brelandskap i endring, blir dei norske breane overvaka.

– Vi har omtrent 40 bresjø-lokalitetar som vi følger med på ved satellittbilete. Vi ser på om bresjøane aukar i storleik og om nye blir danna. Det blir også gjennomfører vi synfaringar.

NVE følger tett med på dei norske breane, samtidig er dei ikkje uroa for at ei liknande hending skal skje i næraste framtid.

– Vi kjenner ikkje til nokon bresjøar som kan forårsake veldig stor skade i dag:

– Det kan også skje hendingar med norske brear, men vi har ikkje hatt nokon sånne hendingar tidlegare, seier breforskaren.

Forskaren forklarer at vi til dømes tidlegare har sett flaumar frå den bredemte sjøen Demmevatnet ved Hardangerjøkulen.

Sjølv om Noreg tidlegare har hatt isras frå brefrontar, skil skadeomfanget seg frå skredet i Sveits.

Skadeomfanget blir større desto høgare breen ligg, jo større mengder is som brekker av og desto tettare han er på busetnadar og infrastruktur.

– Brear som heng høgt oppe i fjellsidene har vi ikkje så mange av i Noreg. I Sveits er det brattare og dei har landsbyar som ligg tett opp til, forklarer Andreassen.

I Noreg har vi få høgtliggande brear med nærliggande tettstadar.

Smeltar i rekordfart

Klimaforskar Ketil Isaksen trur at førekomsten av tilsvarande skred vil skje hyppigare framover.

– Det er heilt tydelege teikn til at desse hendingane aukar i omfang, seier Isaksen.

Eit varmare Europa fører til at permafrosten tinar i eit stadig aukande tempo, påpeikar han.

Det skaper heilt nye utfordringar for europeiske fjellsamfunn.

– Dei siste tre åra har det vore fleire større fjellskred i Alpane som starta i område der permafrosten er i ferd med å tine, seier Isaksen:

– Det er for tidleg å seie nøyaktig kva som var årsaka til brekollapsen i Blatten, men eg trur klimaendringane er ei medverkande årsak.