Som om det var om å gjere å sette to strekar under akkurat det, kjem den nye boka hennar ut i eit uvanleg kvadratisk format.
Uvanleg er også det rosa, akvarellmåla omslaget. Så schtøgt at det nesten blir trendy.
Heller ikkje nynorsken hennar er heilt A4.
Eg veit ikkje om dei seier avhengnad når dei er avhengige av noko på Stord, fødestaden til forfattaren. Men særleg vakkert er ordet ikkje. Også reint språkleg byr Furre på trassig motstand.
Men kva gjer vel det, når ordet dukkar opp i uventa samanhengar som dette:
Etter at det har butta litt innleiingsvis, finn romanen forma si. Det viser seg etter kvart at forma har fordelar.
Dei om lag 120 firkanta sidene med mykje blank marg eignar seg ypparleg til små kommentarar krota ned med blyant i margen. Og dei blir det, etter kvart som handlinga skrid fram, mange av.
Sorgsirkel
Boka handlar om ei tjuefem år gammal kvinne som er i sorg. Veslebroren har døydd av kreft. Sjølvbiletet er det så som så med. Ho meiner bestemt at det er henne som burde gått bort:
Ho bur i eit forlate hus, som tidlegare romma eit studentkollektiv. Eit skikkeleg kråkeslott, kalla Technotika etter ei studentforeining som haldt til der før. Universitetsutdanninga er sett på pause.
Ho går på møter i ein sorgsirkel, der ho møter andre pårørande som har det felles at dei har mista nokon altfor tidleg.
Heller ikkje døden er særleg A4 hos Heidi Furre. Spesielt ikkje når han kjem for tidleg. Eller kva skal ein seie til ein far som har mista sonen i skaldyrforgifting?
Vi får vere med tilbake til dei siste månadene i brorens liv, som finn stad på palliativ avdeling, altså den sjukehusavdelinga, der dei med verkeleg livstrugande kreftsjukdommar blir plasserte.
Smaklaus gelé
Og her tek det fullstendig av.
Den sørgjande søstera snakkar direkte til den daude broren om den siste tida dei fekk saman. «Technotika» er også ein sjukehusroman. Den institusjonelle tristessen blir ikkje mindre av at nokon har forsøkt å pynte opp med batteridrivne stearinlys og ein vase med pampasgras.
Tragikomikken oppstår når dødssjuke bestiller Foodora-mat for å sleppe unna «feittsausen» og den smaklause sitrongeleen.
Og her, men ikkje før byrjar det å demre kva det er Furre vil fram til. Det er ikkje noko vakkert, pent eller fint over kreftsjukdom. Det er schtøgt.
Her er det som om romanen leitar etter meir presis omtale av det det eigentleg ikkje finst ord for. Rekneskapen går liksom ikkje heilt opp. Og er det eigentleg innafor å leve i eit samfunn, der gravferdsbyrået meiner vi skal tinge kiste ved hjelp av ein QR-kode?
Men det finst også håp. Det kan kome til uttrykk i ein plutseleg klem frå ein overarbeidd sjukepleiar. Når det blir dans (swing) på puben med Allan frå sorgsirkelen. Og dessutan står ein søt fyr bak disken på den lokale bensinstasjonen.
Mens svulsten spreier seg som sølvtrådar i kroppen til broren, blir det klart at det ikkje står mykje betre til med verda utanfor sjukehuset. Det heile finn stad i ein lett dystopisk setting. Der ute har verda berre nesten gått av hengslene.
Sivilisasjonskritikk
Det finst eit ulmande raseri her, over å arve ei verd som ser ut som ho gjer. Foreldregenerasjonen har kapitulert. Ikkje ein gong gravstein klarar dei å bli samde om.
I omtalen av dei skilte foreldra kjem bokas tristaste setning:
Marknadsøkonomien som vi har vald å innrette oss etter, skal følgje oss heilt inn i døden. Det finst ein brodd her, mot eit kapitalistisk system som sel den beste kreftmedisinen til den som byr mest.
Heidi Furre debuterte i 2013 med «Parissyndromet». Det var den definitive flykte til Paris etter samlivsbrot-romanen. Sidan den gong er det kome fire romanar, der det ikkje er mangel på alvorlege tema.
Og svart humor:
«Eg tenkte allereie då at livet ikkje hadde dramaturgi», konstaterer vår heltinne, etter at ho har spontanabortert i ein buss på veg til Auschwitz (!).
Slik kan det også seiast. Det er berre det at ingen andre ville kome på å seie det slik.
Heidi Furre er definitivt ikkje heilt A4.
Hei!
Jeg leser og anmelder litteratur i NRK. Les gjerne også anmeldelsen min av «Kairos» av Jenny Erpenbeck, «Detaljer» av Ia Genberg, eller Franz Kafkas «Prosessen» oversatt av Jon Fosse.
Publisert 10.11.2024, kl. 11.40