LO bør lite på demokratiet. Å overlate alt til forhandlingar på bakrommet, er for gamaldags

GJESTEKOMMENTAR: Leiardebatten om Støre var over i god tid innan Ap-landsmøtet første helga i april. Det kan sjå annleis ut for den kritiske leiarkandidaten Jørn Eggum før LO har sin store kongress. Ja, i politikken skiftar det fort.

Bildet viser leder i Fellesforbundet Jørn Eggum, LO-leder Peggy Hessen Følsvik og leder av Fagforbundet Mette Nord. Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

I dalande snø tidleg i desember i 2024 var Jonas Gahr Støre på veg inn til ein mekkeverkstad i Vadsø for å møte skuleelevar. Då vart han gjort kjent med at TV 2 ville presentere ei svært kritisk sak. Tillitsvalde og partifellar kravde at han gjekk av. Alt måtte jo gjerast for å snu dei trøysteslause meiningsmålingane, og å kaste Støre var ein uprøvd ide. Like etter møtet var LO-leiinga blant dei første han ringde i bilen ut frå Vadsø. Støtta dei han? Svara han då fekk, gjorde at han valde å ta opp kampen.

Makta til LO-leiaren speler seg ikkje berre ut andsynes arbeidsgjevarmotparten under tariff-forhandlingane. LO-leiaren kan som i dømet oppfor kome til å ha indirekte makt, stor nok til å verne om eller avsetje statsministeren.

No er alt dette snøen som fall i fjor. Støre sit trygt og godt. Jørn Eggum i Fellesforbundet låg an til å bli ny LO-leiar på kongressen, men spørsmålet er om den stadige Støre-kritikken hans kan kome til å hefte ved han.

Korleis er utsiktene for Ap før valet? Og kor eigna er Eggum som LO-leiar?

Norge liknar Stavanger

Før Stortingsvalet i september er fellestrekka slåande mellom situasjonen til Stavanger Ap før lokalvalet i 2023 og situasjonen Ap nasjonalt no er i. Eit halvt før lokalvalet, på Aftenbladet si måling i mars 2023, låg Ap under 20 prosent. Men i ny måling i juni var det sensasjonell Ap-framgang, og det vart spenning heilt inn. Også situasjonen for Ap nasjonalt med svært dårlege målingar dei siste to–tre åra har endra seg totalt etter at Senterpartiet forlét regjeringsskuta. Men som for Stavanger Ap i 2023 hentar Ap nasjonalt for få lillaveljar som har røysta borgarleg, over til si side, slik at borgarleg valsiger framleis er mest sannsynleg.

Mykje kan kome til å skje i valkampen. Fordi Framstegspartiet er så sterkt, markerer Høgre blåfargen sin tydelegare, som vi såg på landsmøtet nyleg. Men det fører til at avstanden mellom blokkene aukar, og då oppstår det ein ny politisk dynamikk. For å vinne tilbake Frp-veljarar kan Høgre verte i overkant blå for sine eigne sentrumsnære veljarar. Til no har Ap i liten grad vunne fram hos desse, men denne kampen kan avgjere valet.

Risiko for B-lag

LO har no over ein million medlemmer. I to nye bøker, Ulikhetens derivere og dilemmaer og Den norske arbeidslivsmodellen, kjem nøkkelrolla fagrørsla spelar for utsette grupper godt fram. Det gjeld ikkje minst arbeidet for å forhindre at det vert etablert eit permanent B-lag i det norske arbeidslivet.

Etter aust-utvidinga i EU har arbeidsinnvandrar frå det tidlege Aust-Europa halde hjula i gang ved mange arbeidsplassar i Norge, særleg i utkanten. Fordi desse arbeidarane i praksis stiller svakare i arbeidslivet, gjer fagrørsla eit svært viktig arbeid for å verne interessene deira og hindre at dei vert eit b-lag. Fagrørsla er dessutan avgjerande for å gje rettar til dei som arbeider i dei nye gråsoneyrkene som syklande bod og liknande. Det norske samfunnet i breitt tener på høge medlemstal i fagrørsla, noko til dømes skattefråtrekk for medlemskontingenten bidrar til.

Mot leiarstrid i LO

Det kan bli leiarstrid på LO-kongressen først i mai når det skal veljast ny leiar etter Peggy Hessen Følsvik. Jørn Eggum, frå Fellesforbundet med mange medlemmer frå bygg-næringa og frå industribedrifter, er rekna som favoritt. Motkandidaten Sissel Skoghaug er i dag den første nestleiaren i LO og har bakgrunn i Fagforbundet som organiserer 400 000 i offentleg sektor.

Dei politiske tilrådingane frå Eggum verkar ikkje alltid gode. Like før regjeringsbrotet mellom Ap og Senterpartiet pressa Eggum Støre hardt med krav om at Norge går ut av EU-byrået ACER. Eggum meiner han står fast på EØS-avtala. Men fleire ekspertar meiner at om Eggum hadde blitt høyrt, ville det sett heile EØS-avtala i spel, og det i ei svært krevjande tid, som vi veit.

Til Eggums forsvar skal det seiast at han står i eit krysspress mellom moderate og radikale grupper og at han må fronte politikken til forbundet sitt. På landsmøtet til Fellesforbundet i 2023 vart det fatta ei rekkje svært radikale vedtak, stikk i strid med haldninga til LO-leiinga på sentrale område som AFP (pensjon) og EØS.

Lite på demokratiet

Den politiske profilen til Fellesforbundet og industrien kontra Fagforbundet med dei offentleg tilsette, er kanskje viktigare enn personane Eggum og Skoghaug når alt kjem til alt. Skoghaug og Fagforbundet er grønare, mindre bastante i energipolitikken enn Fellesforbundet og meir reforminnstilte med omsyn til pensjonsordninga AFP.

Mellom anna frå godt informerte kommentatorar i nettmagasinet Frifagbevegelse er det nærast tatt for gitt at Eggum vert ny leiar. Valkomiteen legg ein kabal, så bør landsmøtet berre seie ja vel.

Men LO burde lite på demokratiet. Å overlate alt til forhandlingar på bakrommet vert for gammaldags.

• Tidlegare gjestekommentarar av Svein Erik Tuastad og artiklar om han
• Samleside for gjestekommentarar