Europeisk drone­forsvar: – Det er store manglar

Den siste tida har Europa vore vitne til bruk av dronar som krenker europeisk luftrom.

Måndag kveld blei det observert det som skal ha vore dronar over Kastrup lufthamn i København.

På ei pressekonferanse omtala politidirektør Anne Tønnes i Københavns Politi hendinga som eit «droneangrep».

Tønnes opplyste at det er ein kritisk situasjon som Politiets Efterretningstjeneste (PET) ser alvorleg på.

Kven som står bak «droneangrepet» er framleis uvisst.

Nyleg kom 19 russiske dronar i polsk luftrom i samband med eit angrep i Ukraina.

Nato ser alvorleg på utviklinga av krenking av europeisk luftrom.

Kor godt beskytta er Europa mot droneangrep?

Eit luftvern med manglar

– Det er store manglar. Det fordi Europa har lite luftvern og dei er primært fokusert på å beskytte militære anlegg.

Det seier statsvitar Karsten Friis ved Norsk utanrikspolitisk institutt (NUPI) til NRK.

Ifølgje Friis er Ukraina det best rusta europeiske landet mot droneangrep.

For resten av Nato-landa er utfordringane med luftvern nokså like.

Friis forklarar at forsvaret mot droneteknologi varierer ut ifrå kva dronar som blir brukt.

– Det er forskjell på om vi snakkar om store eller små dronar, kor høgt dei flyr og kor raske dei er, seier han til NRK.

– Svermar av små dronar er nok det mest krevjande å stanse, legg han til.

Teknologi mot droneangrep

Sjølv om luftvernet i Europa har manglar, finst det teknologi som kan oppdage og beskytte mot droneangrep:

• Ulike sensorar for å oppdage dronar
• Bakkebasert luftvern med hurtigskytande kanonar eller missil
• Bakkebasert luftvern med elektromagnetiske puls våpen (EMP)
• Fly eller helikopter som kan bruke maskinkanonar eller korthaldsmissil mot dronar
• Avskjeringsdronar med våpen for å skyte ned andre dronar

Forsvarsanalytikar Per Erik Solli ved Norsk utanrikspolitisk institutt (NUPI) skildrar droneforsvaret i Noreg og Skandinavia som «under utvikling».

Ifølgje Solli er ikkje Noreg godt nok rusta for framtidige droneangrep, men vi får tilgang på viktig lærdom frå droneforsvaret i Ukraina.

– Vi støtter ukrainarar på fleire måtar både militært og økonomisk. Ein av fleire tenester vi får i gjengjeld er innsikt i deira erfaringar og kompetanse innan droneforsvar.

Noreg har sett i gang ei rekke prosjekt og initiativ som skal utbetre forsvaret. Kunnskapane vi får frå Ukraina kan bidra inn i prosjekta til å utvikle luftforsvaret vårt, ifølgje Solli.

– Vi har god etterretning

Forsvarsminister Tore O. Sandvik (Ap) understrekar at Noreg ikkje er i krig, og overvaker luftrommet i Noreg.

– Forsvaret har ei rekke system som kan ta ut dronar. Vi har god etterretning saman med Nato, seier Sandvik under Debatten tysdag kveld.

– Vi har ikkje system for å beskytte ein kvar krok av Noreg mot eit sånt angrep. Men vi er heller ikkje i ein situasjon at Noreg er i trussel for eit droneangrep.

Forsvarets forskningsinstitutt (FFI) kan ikkje uttale seg om dagens droneforsvar i Noreg.

Det dei kan seie noko om er metodar FFI jobbar med for å kunne uskadeleggjere dronar:

• Dersom det er mogleg å sjå dronen, kan han bli skoten ned
• Laser kan bli tatt i bruk for å skade eller øydelegge dronar
• Avskjeringsdronar kan ta ned andre dronar
• Jamming

Luftvern i fredstid

Eit luftvern i fredstid ser annleis ut enn luftvernet eit land kan ha i krig.

– Vi må skilje mellom fredstid og krig. I fredstid er det krevjande både å oppdage dronar og gjere noko med dei, seier Friis.

Men kan det å skyte ned dronar i norsk luftrom vere eit alternativ også i fredstid?

– Skyt vi ned dronane over sivile bustadstrøk er det farleg. Det er få radarar og sensorar som kan oppdage små dronar som flyr lågt, forklarar Friis.

– Noreg kan, som Polen, velje å skyte ned dronar. Men då helst i ubygde strøk, legg han til.

Men det er her Friis er opptatt av å skilje mellom krig og fredstid.

I Polen var det frykt for at dronane kunne ha våpenlast. Polen grensar til Ukraina, og er tett på krigen.

I Danmark var det lite sannsynleg at dronane hadde våpen. Derfor er ikkje behovet for å få dei vekk like stort.

– I krig kan ein sjølvsagt skyte dei ned tidlegare, men då ligg det til grunn at det er rett type luftvern i forhold til den dronetypen som blir møtt.

Solli er tydeleg på at å skyte ned dronar kan få store konsekvensar.

– Det er ikkje uproblematisk å bruke våpen mot dronar i eit område som er tettpakka med fly, drivstofflager, viktig infrastruktur og menneske, seier han til NRK.

– Å bruke våpen mot dronar kan lett også forårsake skade på anna materiell og treffe menneske, legg han til.

Friis understrekar at det krev ulike «lag» av luftvern, noko som ikkje er mogleg overalt.