Bjørn Arild trur at han vil bruka meir straum med noregspris

5 days ago 7

Bjørn Arild Fjeldsbø er ikkje ein fyr som «fyrer for kråkene».

Huset hans i Tyssedal er fullt av straumsparande teknologi. På telefonen har han fem appar som sørger for at han brukar straumen smart.

– Her har eg eit system som styrer lys og heime/borte, natt- og feriemodus. Slik at ein sparer litt straum.

Men no får han og alle nordmenn eit tilbod som ikkje akkurat oppmuntrar folk til å spara på straumen: noregspris.

Denne nye straumstøtteordninga frå staten gir ein fast straumpris på 50 øre inkludert moms. Prisen gjeld til 31. desember 2026.

– Kan bruka litt meir

Fjeldsbø er ikkje i tvil om at han vil velja noregspris frå 1. oktober. Kanskje kan han då spara over 3000 kroner årleg.

– Eg gler meg veldig til noregsprisen kjem. Då kan eg bruka straumen når eg ønsker det, til den same prisen, utan å tenka på at det plutseleg blir kjempedyrt å laga middag.

Men samtidig peikar han på paradokset med billig fastpris på straum.

– Dette vil gjera at eg eigentleg kan bruka litt meir straum enn det eg gjer i dag, til lågare pris. Det er kanskje ikkje heilt intensjonen med den nye straumstøtta, men sånn vil det bli, meiner Fjeldsbø.

Då går kanskje «vinninga opp i spinninga».

– Eg vil tru at straumrekninga vil bli om lag som i dag, seier han.

Bjørn Arild Fjeldsbø sitt hus i Tyssedal

Ministeren: – Folk er fornuftige

Energiminister Terje Aasland frå Arbeidarpartiet nektar å tru at nordmenn flest vil tenka at billigare straum gir høve til å sløsa meir med straumen.

– Eg trur ikkje veldig mange tenker sånn. Eg trur norske folk er ganske fornuftige og har eit bevisst forhold til straumforbruket sitt.

– Dei ønsker å bruka den straumen dei treng for å leva eit godt liv, og samtidig ikkje sløsa.

Me tar ein kjapp sjekk på gata i Bergen. Vil fast noregspris på 50 øre få folk til bruka meir straum?

– Nei. Me er ganske medvitne på kor mykje straum me brukar og kva tid på døgnet me dusjar og sånt, seier Camilla Einarsen Heggernes.
– Nei. Eg brukar det eg treng å bruka. Tar på meg fire genserar og tre par raggsokkar når det er kaldt, seier Janneke Flem.
– Nei. Eg er éin person i stort hus. Syns eg er flink til å følga med på straumforbruket uansett, seier Mette Hopstad.

Statnett kritisk

Men Statnett, som jobbar for at folk ikkje bruker meir elektrisitet enn straumnettet toler, hadde kritiske merknader da regjeringa lanserte noregspris.

Statnett meinte denne fastprisordninga ville gjera at færre bruker mindre straum, eller unngår straumbruk når kapasiteten er spreidd.

For eksempel på iskalde vinterdagar, eller når dei fleste lagar middag klokka 17.

Også leiar Bård Vegar Solhjell i Fornybar Norge seier noregspris kan redusera interessa for straumsparing.

Bård Vegard Solhjell er generalsekretær i WWF.

Undergrev dette enøk?

Energiminister Aasland vedgår at Statnett og Fornybar Norge har eit poeng.

– Det kan henda at nokon får ein litt mindre motivasjon for å spara straum, men sparing vil vere lønnsamt sjølv om ein innfører noregspris. Straumen du sparer, er kutt i straumrekninga di, så det er framleis viktig å spara straum.

Han avviser at billig noregspris vil undergrava målet om energiøkonomisering og anna straumsparing.

– Eg meiner ikkje at den gjer det. Det er framleis eit sterkt insitament for å spara straum. Det er pengar du ikkje betaler til nokon.

Men Solhjell i Fornybar Norge meiner noregspris særleg kjem til å gjera investering i solceller mindre lønsamt for privatpersonar.

Aasland viser til at nettleiga framleis skal vera ekstra dyr på dei tidspunkta når mange brukar straum.

– Det vil framleis vera lønsamt å spreia forbruket av straum gjennom døgnet. For viss du bruker veldig mykje straum på ein kort tidsperiode, så vil du få høgare nettleige.

Det har kome kritikk mot noregspris av ulike grunnar:

Gorm Kallestad / NTB
Kritikk #1
Ordninga gir mest til hytteeigarar og dei som har mykje frå før, og mindre til låginntektsgrupper og andre som «faktisk treng ei handsrekking».
Frederik Ringnes / NTB
Kritikk #2
Støtta er ein potemkinkulisse som tilslører at det trengst meir radikale grep. «Det er eit paradoks at staten bruker milliardar på subsidiar for å sminke eit underliggande marknadssystem som er dysfunksjonelt», skriv Klassekampen-kommentator Bjørgulv Braanen.
Colourbox / colourbox.com
Kritikk #3
Fastpris stimulerer til auka straumforbruk og svekker motivasjonen for energieffektiviseringstiltak. Kraftanalytikar Olav Botnen i Volt Power Analytic seier til Dagens Næringsliv at ordninga kan auke straumforbruket med 10 prosent.
H. Philip Hofgaard / NRK Luftfoto
Kritikk #4
Om hushaldningane brukar meir av straumen og straumen er knapp, så blir det mindre straum att til industrien.
Heimdall Power
Kritikk #5
Auka forbruk skaper meir press i topplasttimane der nettet allereie i dag blir pressa det reimar og tøy kan halde.
Kritikk #6
Ordninga demper investeringene i solkraft, og gjer energieffektivisering mindre attraktivt
Peder Martin Bergholt / NRK
Kritikk #7
Ordninga omfattar ikkje bakaren, slaktaren og andre næringar, som framleis må ut på den «vanlege marknaden».
NRK
Kritikk #8
Straumstøtta inngår i ein større klientifisering der Ola Nordmann blir slapp og venner seg til stadig nye «almisser» frå myndigheitene. Jf. systemkritikken i «Landet som ble for rikt» av Martin Bech Holte.
Heiko Junge / NTB
Kritikk #9
Arbeidarpartiet er ikkje er ideologisk konsistente. I februar 2023 sa Jonas Gahr Støre (Ap) til NRK at ein makspris på 70 øre kilowattimen kunne føre til «kraftkollaps». Året før, under straumpriskrisa, sa han at «makspris kan verke forlokkande», men at det var «vektige grunnar» til stå i mot freistinga til å overstyre marknaden.

Høg grense

Noregspris får du berre for opptil 5000 kWh i månaden i bustaden (og 1000 kWh i hytta). Men det vil påverka dei færraste til å kutta straumforbruket. Over 95 prosent av familiane bruker nemleg mindre straum enn det.

– Nokon vil nå grensa, men me ønsker å inkludera dei fleste hushalda i Noreg, seier energiministeren.