Vil bygga 250 bustader her utan å kartlegga naturen: – Eitt av dei verste døma me har sett

– Eg synest det er rart at eit slik område skal byggast ut utan at det er gjort biologiske undersøkingar.

NRK har bede biolog og dosent emeritus ved Høgskulen på Vestlandet (HVL), Per Fadnes, om å bli med på tur i området Hystadgardane på Stord.

Her er det gitt grønt lys for å bygga rundt 250 bustader, utan at det er gjort kartlegging av kva artar som finst der.

Fadnes er overraska over det han ser.

Spesielt at mange asketre ser friske ut. For asken er sterkt trua på grunn av askeskotsjuke.

– Når eg ser askar på Stord, er dei stort sett sjuke.

NRK har tidlegare avdekt at det sjeldan blir sendt ut fagpersonar for å leita etter trua artar før naturen blir sett av til bygging.

Klagar til Sivilombodet

Stord kommune bestemte for nesten to år sidan at det kan byggast bustader på Hystadgardane, som ligg på Stord, aust for Leirvik sentrum

Området er sentrumsnært og populært, men også jordbruksområde med god matjord og kulturhistoriske røter.

Planen blei difor klaga inn til Statsforvaltaren i Vestland, som slår fast at kommunen har gjort gode nok vurderingar.

Forum for natur og friluftsliv (FNF) Hordaland har no klaga dette vedtaket inn til Sivilombodet fordi dei meiner utbyggingsplanen bryt med naturmangfaldlova.

– Med tanke på naturverdiar og potensialet i dette området, er det eitt av dei verste døma me har sett på manglande utgreiingsarbeid og vurderingar etter naturmangfaldlova, skriv koordinator Gunvar Mikkelsen i FNF i klagen.

Han utdjupar kritikken:

– Her er det gjort eit reint skrivebordsarbeid. Ein har henta inn funn frå databasar, utan å sjekka kva arter som faktisk lever der. Det viser godt systemsvikten me ser i mange saker.

I området er det gjort funn av blant anna hole eiker, raudlista treslag og andre raudlista planteartar.

Nyleg skjerpa Statsforvalten i Vestfold og Telemark rutinane sine etter kritikk frå Siviliombodet i samband med utbygging av hytter i eit område i Larvik.

Sunnhordland og Stord24 har skrive fleire saker om kritikken mot utbyggingsplanane på Stord.

– Kritikken er eit bomskot

Kommunalsjef Lovise Vestbøstad på Stord meiner kommunen har eit godt utgangspunkt og kunnskapsgrunnlag.

Ho stiller seg uforståande til kritikken.

– Eg blir veldig overraska over at dei seier at dette er eitt av dei verste døma dei har sett. Og eg tenker det er eit bomskot, rett og slett.

– Kor sikker er du på at det ikkje finst artar som treng særleg vern her?

– Me kan aldri vera 100 prosent sikre. Men det er fleire omsyn å ta. Feltarbeid og nye kartleggingar er dyrt, og utgreiingsnivået skal ikkje vera meir omfattande enn saka krev.

– Det er ikkje uvanleg med funn av raudlista og trua artar. Her er det funne artar som er ganske vanlege her hos oss og i den regionen me er i.

Seniorrådgivar Jorunn Fosse Fidjestøl i kommunalavdelinga hos Statsforvaltaren i Vestland seier dei har gjort ei grundig sakshandsaming i klagesaka.

– Hovudregelen er at me skal vurdera om det kunnskapsgrunnlaget som låg i saka frå før, er godt nok. Og det meiner me det er, seier ho.

Sivilombodet skal innan ti veker vurdera vidare behandling av klagen.

– Me ser fram til å sjå kva ombodet kjem fram til, seier Fidjestøl.

Planlegg byggestart etter sommaren

Samtidig planlegg utbyggarselskapet Velbygd å starta salet av bustader før sommaren, med byggestart etter sommaren. I første omgang er det snakk om leilegheitsbygg.

– Fleire omtalar dette som indrefileten på Stord, så det populært. Me har mellom 175 og 200 på interesselista allereie, og det før me har byrja å marknadsføra bustadene, seier dagleg leiar Kjetil Alvheim i Velbygd.

Det er lagt inn større grøntområde i planen, med blant anna leike- og uteopphaldsareal.

– Me blir ikkje høyrde

Askeskotsjuke fører til at opptil 80 prosent av asketrea no døyr i fleire område, ifølgje Norsk institutt for bioøkonomi, Nibio.

Dei følgjer sjukdomsutviklinga med fleire pågåande forsøk. I eitt av prosjekta er målet å få opp friske tre, som kan bli gode frøkjelder og gi motstandsdyktige tre.

– Viss det er mogleg, bør ein ta omsyn til friske asketre, seier forskar Fride H. Schei ved Nibio.

Ho har ikkje sett dei aktuelle trea på Hystadgardane, og uttalar seg på generelt grunnlag.

– Sjølv om eit tre er friskt i dag, har me ingen garanti for at treet vil overleva. Men eit friskt tre omgitt av mange sjuke tre, kan vera ein indikasjon på at det har verdifulle genar, som gjer det meir motstandsdyktig.

Helene Mossefin Hystad i Naturvernforbundet på Stord er blant dei som i fleire år har kjempa mot utbygginga på Hystadgardane.

– Naturen må få ei stemme. Og det er ein tung prosess, for eg føler ikkje me blir høyrde, seier ho.