Meiner valdtektsdømde transkvinner ikkje skal få sona i kvinnefengsel

Ei svært alvorleg sak var nyleg oppe i Hordaland tingrett.

Til saman tre personar vart dømd for seksuelle overgrep mot ei jente under 16 år.

Overgrepa skal ha skjedd både hausten 2022 og under Pride-helga i Bergen i fjor sommar.

Jenta var 12 år fyrste gongen ho vart valdteken av ein av dei to transkvinnene.

• Ei transkvinne i 40-åra var dømt til fengsel i fem år og ni månader.
• Ei transkvinne i 30-åra vart dømt til fengsel i eitt år og seks månader.

Dei sa i retten at dei var transpersonar, og bad om å verta identifisert som kvinner. I dommen er begge omtala som «ho».

Ein mann i 40-åra vart dømd til fengsel i 60-dagar i samband med overgrepet i fjor sommar.

– Skal ikkje sitje i eit kvinnefengsel

No rasar debatten om kvar dei to transkvinnene skal sona.

Ifølgje dommen skal transkvinner som hovudregel sona i kvinnefengsel. Dette er i tråd med Kriminalomsorga sine retningslinjer.

Stortingspolitikar Peter Frølich er klar på kva han tenkjer. Han er justispolitisk talsmann for Høgre, og utdanna jurist.

På si opne Facebook-side skriv han at det «strir mot absolutt all sunn fornuft» at to biologiske menn, som er dømde for overgrep mot ei 12 år gamal jente, kan få sona i kvinnefengsel.

– Nokon som har grovt valdteke kvinner eller jenter, som i dette tilfellet, skal ikkje sitje i eit kvinnefengsel, utdjupar han til NRK.

Han meiner dommen reiser spørsmål rundt tryggleiken til kvinner under soning.

Ei slik avklaring meiner han må gjerast i retningslinjene for soning – at det er handlinga, og ikkje kjønnet, som blir lagt til grunn for kvar ein domfelt skal sone.

– Det vil også vere avklarande for retten og for resten av samfunnet.

Vil ta opp saka i Stortinget

Frp-leiar Sylvi Listhaug seier til NRK at det ikkje er aktuelt at dei to transkvinnene skal i noko kvinnefengsel.

Spesielt sidan dei er dømde for valdtekt.

– Det er heilt forferdeleg å sjå ei sak der transpersonar har valdteke ei ung jente. Og at ein då planlegg å setja desse i kvinnefengsel, der dei openbert kan vera til fare for andre innsette. Slik kan me ikkje ha det i Noreg, seier Listhaug.

Ho varslar at dei vil ta opp saka i Stortinget.

– Transpersonar har ingenting i eit kvinnefengsel å gjera, seier Listhaug.

Justis- og beredskapsdepartementet opplyser at dei har fått eit skriftleg spørsmål om temaet, og at det gjer at dei må svara Stortinget før dei svarar media.

Også Dagen-redaktør Vebjørn Selbekk og samfunnsdebattant Kjetil Rolness, har kasta seg inn i debatten.

Rolness gjer eit nummer ut av formuleringa i dommen om at «ho mista ereksjonen» og meiner det er ei formulering han aldri vil gløyma.

– Piskar opp stemninga og kapar frykt

NRK har vore i kontakt med både Forbundet for transpersonar i Noreg (FTPN) og Foreningen for kjønns- og seksualitetsmangfold (FRI).

FTPN seier i ein uttale at situasjonen er svært beklageleg for dei som er råka av saka i Hordaland tingrett, men at retningslinjene til Kriminalomsorga vil kunne vareta dei ulike behova under soning.

Professor Mads Andenæs ved Det juridiske fakultet ved Universitetet i Oslo har menneskerett som eitt av sine hovudområde.

Han reagerer på uttalane frå Høgre og Frp.

– Dommen verkar forsvarleg. Norske fengselsstyresmakter vil naturlegvis handtera dette godt og syta for at ingen vil vere trua i fengselet. Slike uttalar er ei gåvepakke for transfobi og populisme. Det å spela på frykt er ein kjent politisk teknikk, som piskar opp stemninga og skaper frykt, seier han.

Diskusjon i fengsla

Også blant dei tilsette i norske fengsel er det diskusjon etter dommen.

– Vårt oppdrag er å syta for at straffa vert gjennomført på ein trygg og forsvarleg måte, seier forbundsleiar Asle Aase i Norsk Fengsels- og Friomsorgsforbund.

Dei organiserer om lag 3.500 tilsette i norske fengsel.

– Me held oss til gjeldande regelverk, men gitt diskusjonen som kjem no, må me ta ein ny runde på dette i forbundet, seier Aase.

Skjer ut frå juridisk kjønn

Kriminalomsorga, som organiserer gjennomføringa av soning etter dom, viser til teieplikta og kan heller ikkje kommentera einskildsaker.

Seniorrådgjevar Marianne Endresen i Kriminalomsorgsdirektoratet viser til retningslinjene for transpersonar i varetekt eller under straffegjennomføring.

Der heiter det mellom anna:

«Hovudregelen er at innkalling til og innsetting i fengsel skjer på bakgrunn av personnummer, dvs. juridisk kjønn.»

Sidan dommen ikkje er rettskraftig er det ikkje avklart kvar soninga skal skje.

– Eg har ingen kommentar til debatten, seier advokatfullmektig Arnfinn Strømsli Hallanger. Han forsvarte ein av transkvinnene i retten.

NRK har ikkje lukkast med å få ein kommentar frå advokat Ivar Abrahamsen. Han forsvarte den hovudtiltalte.