Derfor har du adventskalender

Snart er det tid for hente julepynten ned frå loftet, og opne ei ny luke kvar dag fram mot julaftan.

Kanskje får du deg ein liten sjokoladebit kvar morgon, eller eit nytt sminkeprodukt?

Gjekk du for ein legokalender eller nøyer du deg med ein klassikar på TV-skjermen?

Uansett kva kalender du har valt, er du del av ein tradisjon som frå start har vore kommersiell.

Adventskalender til inntekt for gulrøter og tran

Utover 1900-talet såg vi til våre svenske naboar som hadde henta heim ein ny førjulstradisjon frå Tyskland.

– Den første adventskalenderen eg veit om er frå 1937.

Det fortel folklorist Ida Tolgensbakk. Ho jobbar som førstekonservator ved Stiftelsen Norsk Folkemuseum.

– Då sende Raudekrossen si barnehjelp ut ein adventskalender for barn, med dører som kunne opnast og viste bilete av juleførebuingar. Inntektene gjekk til Finnmarksbarna sin Oslofrukost.

Aftenposten annonserte nyheita om adventskalenderen i kveldsutgåva fredag 12. november 1937.

– Vi føler oss forvissa om at prinsessene på Skaugum kvart år har hatt sin adventskalender, og nu kan alle norske barn få den, står det i avisa.

Folk kunne kjøpe kalenderen i bokhandlaren for «ein billig pris».

Inntektene blei så «omsett fluksens i gulrøter, tran, frukt og andre varer» som høyrde til frukosten.

Raudekrossen hadde klar 3000 kalendrar, men kunne trykke fleire i «ein fart». Noko dei spådde ville bli nødvendig ettersom:

– Adventskalenderen vil bli barna sin beste venn i dagane framover mot jul. Den førebur dei på ein morosam måte til festen som nærmar seg.

Skaut fart utover 90-talet

Tradisjonen i Tyskland byrja som ei nedteljing fram mot den kristne høgtida.

Då nordmenn henta tradisjonen til Noreg, var han frå start eit kommersielt produkt.

Før dette var tradisjonar knytt til juletida «nesten like variert som landet og folket».

– Dei aller tidlegaste i Noreg blei selt til inntekt for ideelle formål, seier Tolgensbakk.

Det finst ikkje nøyaktige tal på utviklinga, men mykje tydar på at mengda adventskalendrar auka gjennom 1990-talet og «tok heilt av etter 2010».

– Det er jo fleire kommersielle aktørar som har sett ein moglegheit her. Det har blitt større variasjon: dyrare sjokoladekalendrar, kalendrar knytt til TV-seriar og stadig meir av avanserte leiketøykalendrar, forklarar folkloristen.

– Det er jo også eit teikn på større velstand og overskot generelt: at vi har råd til å gi kvarandre små gåver i vekevis, legg ho til.

Kommersielt press

Ellen Katrine Nyhus, professor i marknadsføring ved Universitetet i Agder, forklarar at utviklinga viser at vi tar julefeiringa på forskot og vektlegg i mindre grad adventstida som ei ventetid.

– Dette ser vi også ved at ein pyntar til jul tidlegare enn før, seier ho.

– Ei auka interesse og forbruk for dyrare adventskalendrar speglar at vi har betre råd, og at julefeiringa har blitt meir materialistisk, legg ho til.

Ho peikar på at mange kjenner på eit «høgare kommersielt press» om å kjøpe adventskalendrar til barn og vaksne – og attpåtil kjæledyr.

– Det har blitt eit betydeleg større utval og meir marknadsføring av ferdigproduserte kalendrar, som har gjort det lettare å kjøpe fine kalendrar til seg sjølv og andre.

Sjølv om adventskalendrane kan føre til kjøpepress, vil mange ha ei positiv oppleving av å opne ei luke kvar dag fram mot julaftan.

– Det er jo noko lystprega i den mørke tida, og som gir små daglege drypp av glede. Også dei som gir kalendrar til andre kan ha stor glede av det, seier Nyhus.

Adventstida er ventetida fram mot den store festdagen – julaftan.

Adventskalendrane kan vere eit teikn på omsorg og eit ønske om å glede. Det kan bidra til å samle familiar og gi positive kjensler.

Uansett val av adventskalender, vil dei alle kunne vere eit lyspunkt i kvardagen fram mot julaftan.