Denne filmen angrip bakteriar i sår

Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo - les mer.

Filmen som kan lege sår er laga av restar frå kyllingproduksjon.

Helene Liepelt Nystedt viser den tynne filmen som tek knekken på bakteriar. (Foto: Torstein Helleve / UiO)

Farmasiforskarar jaktar heile tida på meir miljøvenlege løysingar for utvikling av legemidler.

Ein lovande kandidat er Natural Deep Eutectic Solvents, eller NADES. 

NADES er naturlege væsker laga av for eksempel sukker og syrer som kan løyse opp medisinar på ein miljøvenleg og trygg måte.

Desse væskene oppstår når ein blandar to faste stoff, sjølv om begge stoffa har ei smeltepunkt som er mykje høgare.

– Ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo har vi forska på NADES ei stund. Dei siste par åra har vi sett at forskinga på NADES har eksplodert, seier Helene Liepelt Nystedt.

Ho tar doktorgraden ved instituttet med forsking på NADES.

– Som det går fram av det engelske namnet, vert NADES rekna som løysemiddel. Fordelen med NADES er at det består av stoff som finst i levande celler, slik at det er lett å framstilla, og det er lett å bryta ned. Plantar i naturen er ofte kjelda til stoffa som vert brukte til å laga NADES, forklarar Nystedt.

Kan laga filmar av proteinfragment

– For stoff som det er vanskeleg å løysa opp i vatn, kan NADES ofte vera eit godt alternativ, seier ho.

Sjølv har ho utvikla eit produkt, ein film, for behandling av sår som utnyttar fleire eigenskapar ved NADES. 

– Sjølve filmen er laga av ei anna naturleg råvare, kollagen. Dette kollagenet er vunne ut av restar frå kyllingproduksjon, frå senar og musklar, fortel Nystedt.

Forskarar ved matforskingsinstituttet Nofima har spalta proteinet kollagenet i mindre bitar. 

– Med desse bitane kan vi støype til tynne filmar som blir råstoff i nye produkt.

Bakterien døyr

Kollagenfilmen vart tilsett ein NADES og eit porfyrin som heiter THPP. Porfyrin er pigment som er viktige for stoffskiftet hjå dyr og plantar.

– Utan NADES er filmen lite fleksibel og kan lett knekka. Men med NADES vert filmen mjuk og bøyeleg, samstundes som han beheld forma, seier Nystedt og demonstrerer.

Filmen dei utvikla er lysaktivert. I vanleg lys er han heilt ufarleg, men når han vert bestråla med kraftig lys med ei bestemt bølgjelengd, vaknar villdyret i porfyrinet.

– Når filmen då er i såret og i kontakt med bakteriane, så angrip det dei. Porfyrinet overfører energi til oksygen, som vert veldig reaktivt og angrip ulike bakteriestrukturar slik at bakterien døyr, fortel Nystedt.

Løysa opp delar av biofilm

– Spesielt er det effektivt mot det som heiter Gram-positive bakteriar. Eit døme på slike er gulke stafylokokkar, som er vanlege i sår.

Men NADES kan ikkje berre brukast som hjelpestoff, det har òg antimikrobielle eigenskapar sjølv.

– Eg testa dei på biofilm, koloniar av bakteriar beskytta av ei slimete hinne eller nettverk som kan sitja både på levande og ikkje-levande flater. Og dei klarde både å løysa opp delar av biofilmen og til og med å angripa bakteriane i han slik at dei døydde, fortel ho.

– Men det var forskjell på ulike NADES. Nokon var veldig effektive, medan andre knapt hadde nokon effekt.

Ikkje endeleg svar

Forskinga på NADES til bruk i farmasøytiske produkt er enno i startgropa. Nystedt starta med seks forskjellige, og enda med tre.

– Men det finst utruleg mange andre som bør undersøkast vidare. Kanskje finn ein NADES med andre eigenskapar og bruksområde enn dei vi kjenner til no. Og det er spesielt ein ting det er viktig å finna svar på, seier ho.

Helene Liepelt Nystedt seier at vi ikkje har endeleg svar på kva effekt NADES har på våre eigne celler, spesielt i store konsentrasjonar. Nokre studiar seier dei ikkje er skadelege, men det finst òg nokre som seier det motsette. Dette må det sjølvsagt forskast meir på, mener ho.