Christian (100) køyrer til jobb kvar dag

Det første han hugsar er eit luftskip som segla over Bergen, som eit varsel om ei ny tid.

– Det var som om det kom like over hovudet på meg!

Snart hundre år seinare står desembersola om mogleg enda lågare idet Christian Rieber manøvrerer seg gjennom morgontrafikken i Bergen.

Næringslivsleiaren – som vert kalla Bergen sitt svar på Olav Thon – har framleis førarkort, og livet ventar ikkje på nokon.

Luftskipa forsvann, men elles har mennesket storma fram i heile hans levetid. På godt og vondt.

Då Christian var midtvegs i livet, landa mennesket på månen.

– For kvar dugnadsdag, får vi ei ekstra veke på jorda

Ved Danmarks plass svingar 100-åringen av mot næringsparken i Solheimsviken.

Ein ny arbeidsdag ventar. Slik han gjer fire dagar i veka.

Onsdagar kler han seg i kjeledress for å rydde stiar, legge klopper og bygge gapahukar på Smøråsfjellet, etter ein avtale med Sankt Peter som kan gi evig liv:

– For kvar dugnadsdag, får vi ei ekstra veke på jorda, forklarer han.

Det einaste han har slutta med er å klatre i trea.

– Kroppen knirkar litt meir.

Til gjengjeld har han utvida økta med morgongymnastikk til 40 minutt.

Elles består resepten på eit langt og godt liv av selolje («ei skei kvar morgon»), mykje vegetarmat, og tidvis faste.

– Og så er det lurt å gå trappene. Ikkje bruk heisen, seier han.

Den siste ungdomseliksiren er «å leve på tvers» av generasjonane, og ikkje berre omgå sine jamaldrande.

På telefonen har han derfor installert Snapchat, som hjelper han å halde kontakten med oldebarna.

Hans eigen oldefar kom til Bergen som tysk flyktning i 1817.

Skipet skulle til USA, men før det kom så langt brakk det mastene og dreiv i land på øya Herdla utanfor Bergen.

Begge foreldra døydde i stormen, så bergensarane forbarma seg over den unge Paul Gottlieb Rieber og dei fem søskena hans.

Slik begynner historia om eit familiekonsern som aldri har gløymt kor det kjem frå, og som sidan 1879 har prøvd å bygge ein høgare himling over verksemda si.

– Takksemd, seier Christian.

– Det er kva eg føler.

– Dei gamle er dei som er ti år eldre enn meg

Då han var ein liten gut, tok bestefaren han på fanget for å gi han eit knippe reglar å leve etter.

Særleg éin etsa seg fast:

Døm andre skånsamt. Strengare deg sjølv. For hugs, livet er ei stridbar elv, og ikkje alle like godt kan svømme.

Då han konfirmerte seg 5. oktober 1941, fekk han ei ny oppfordring:

Kjemp for alt kva du har kjært. Døy om så det gjeld. Då er livet ei så svært. Døden ikkje heller.

– Det gjorde inntrykk.

Christian svarte på talen ved å bli med i Fanakompaniet, ei Milorg-gruppe på 40 unge menn som delte ut ulovlege aviser og generelt laga kvalm for den tyske okkupanten.

– Men eg var ikkje i nokon farlege situasjonar, og skal på ingen måte vere nokon krigshelt, presiserer han.

Etter krigen blei Christian ein del av Tysklandsbrigaden, for å hjelpe til med gjenoppbygginga av eit land i ruinar.

I dag er han den einaste attlevande frå Fanatroppen.

– Dei eg levde saman med finst ikkje lenger.

– Det kom litt plutseleg på. Eg har alltid tenkt at dei gamle er dei som er ti år eldre enn meg. Det går ikkje lenger.

Den neste «krigen» handla om selfangst.

– Fjella har betydd kolossalt mykje for meg

GC Rieber var sjølve selfangstreiarlaget på store delar av 1900-talet, men utover 70- og 80-talet auka motstanden.

Noreg hadde allereie eit frynsete rykte på grunn av kvalfangsten, og no retta verdas auge seg mot slaktinga av selane.

«Christian Rieber, du er dødens kjøpmann og ein sadistisk og vond mann», heiter det i eit engelskspråkleg brev som er utstilt på Ishavsmuseet.

Presset auka, og gode råd var dyre.

«Gå ut og still deg opp på fjellet for Herrens ansikt, så vil Herren gå forbi» heiter det i Den gamle boka, og konsernleiaren innsåg at han måtte opp i høgda på same vis.

Der lufta er litt tynnare, sikta er betre, og det er mogleg å tenke klart.

Under ei fjellvandring i dei italienske alpane fekk han svar: Selfangsten måtte avviklast.

Det hjelpte ikkje at den heldt liv i arbeidsplassar og verdikjeder. Plasteret måtte av. Jo raskare, jo betre.

– Eg hugsar korleis eg gjekk oppover ei stor skråning, og kan framleis sjå for meg lyset. Der sa eg høgt til meg sjølv: Neste år er det over med selfangsten.

– Fjella har betydd kolossalt mykje for meg. Alle mine største avgjerder er tatt aleine i høgda.

– Noko av uskulda og samhaldet har gått tapt

Nokre år tidlegare sa han nei til det norske oljeeventyret, sjølv om selskapet deltok i det første oljefunnet i Nordsjøen og var i pole position.

Mykje var forandra sidan han reiste med lastebil for å handle saue- og kalveskinn frå gardbrukarar i Sogn og Fjordane, men læresetningane til bestefaren kima enno:

Selskapet skulle ikkje berre tenke butikk.

– Det var ei spesiell avgjerd å ta, å ikkje gå inn i oljebransjen. Men eg angrar ikkje.

Sjølv om nasjonen har fossa fram i heile hans levetid, meiner han at noko av uskulda og samhaldet har gått tapt.

– Vi er eit folk bygd på fiske og fangst og jordbruk, og stort sett overalt i Noreg var det småindustri. Olja forandra alt dette, og har tillate oss å gjere ting som etterkommarane våre kan komme til å slite med.

Det finst rom i oss kor orda ikkje når fram, ein namnlaus stad som berre kunsten kan vise oss.

I Christian har den klassiske musikken tatt bustad.

Då The Beatles var på høgda, var han allereie ein middelaldrande mann i 40-åra og forbi dei mest inntrykksvare åra.

Når han skrur på radioen, er det derfor NRK Klassisk som gjeld, sjølv om han også høyrde litt på dansemusikk i ungdomsåra.

– Er du ein god dansar?

– Ja, eg var det. Eg tillèt meg å seie det. Vi hadde ball og mykje moro.

– Eg er nesten på slutten no

Første gong han fridde til kona si var han berre sju år gammal. Då fekk han beskjed om å komme tilbake når mjølketennene var ute.

17 år seinare sa Ragna Sofie Rieber ja under ei vigsling i Paris i 1949.

Ho døydde i 2011, og sidan har Christian vore i det han kallar «skumringstida».

– Eg er nesten på slutten no, og hadde ein fastlagd skjebne frå første stund: Eg skulle overta familieselskapet, og sånn var det.

– Men det har vore eit godt liv. Ja, det har vore tunge dagar, men summen av det er slik at eg vil seie takk for livet.

– Eg har elleve oldebarn, og her om dagen begynte det eine barnet å gå. Ho sleppte seg heime hos meg, og då tenkte eg: Kor mange steg skal du gå?