30 år etterpå: – Det betyr mykje

– Å bruke riktige ord er viktig, juridisk og politisk, men også som menneskeleg forplikting, sa statsminister Jonas Gahr Støre (Ap) då han tala på minnekonserten for folkemordet i Srebrenica onsdag kveld.

I juli 1995 blei minst 8372 gutar og menn drepne i den vesle byen Srebrenica i det nordaustlege Bosnia.

Støre viste til at Noreg i fjor støtta FN-resolusjonen som innførte ein årleg internasjonal minnedag 11. juli, og fordømde både fornekting av folkemordet og forsøka på å løfte fram dømte krigsforbrytarar som heltar.

Det meiner Edin Kozaric, styremedlem i Bosnia-Hercegovina Forbundet i Noreg, betyr mykje.

Meiner den norske forteljinga har endra seg

– Det betyr mykje at statsministeren no held tale, slik Erna Solberg gjorde på 20-års markeringa for ti år sidan. Det bekreftar at det i dag er tverrpolitisk einigheit om å anerkjenne at det som skjedde i Srebrenica var eit folkemord, seier Kozaric.

Han har sjølv bosnisk bakgrunn, og meiner det betyr mykje for etterkommarar:

– Vi som er etterkomarar, har sett det som vårt ansvar å sørge for at den norske forteljinga speglar det som faktisk skjedde, slik det blei dokumentert i Haag og av historikarar. Våre foreldre hadde ikkje ressursane til å ta den kampen sjølv.

I ein kronikk i Aftenposten skriv han «Den norske forteljinga om folkemordet i Srebrenica er i ferd med å endre seg. Det er på tide.»

– Kva meiner du med det?

– Den norske forteljinga blei i stor grad forma undervegs i krigen på 1990-talet seier Kozaric.

Han viser til at Noreg, i likskap med mange europeiske land, tok ei nøytral linje i starten, og bygget mykje av forståinga av krigen på ideen om «gamle etniske konfliktar».

– Ein lytta til Slobodan Milosevic, og såg på han som ein del av løysinga snarare enn problemet. Etter krigen har mange land hatt eit oppgjer med denne haldninga. I Noreg kom det aldri noko slikt.

NRK har vore i kontakt med Utanriksdepartementet om kritikken, men dei har førebels ikkje svara.

Kritikk av NRK

Kozaric viser også til at NRK i 2011 publiserte dokumentaren «Byen som kunne ofres», som seinare blei felt i pressens faglege utval (PFU) og kritisert av FN-tribunalet i Haag (ICTY).

Sjølv om PFU også gav NRK honnør for filmen, skreiv PFU mellom anna at dokumentaren blei felt fordi fleirtalet i utvalet meiner at «filmen underslår, overser eller utelèt basale kjensgjerningar som høyrer med i ei kvar forteljing om krigen i Bosnia».

– Det var det einaste dokumentarinnhaldet om Srebrenica i mange år, og det opplevde som eit svik. Mange i det bosniske miljøet følte seg skuffa av NRK, seier han.

Ekspertar: Difor tok det tid før Srebrenica blei kalla folkemord

– Srebrenica var ein enkeltståande massakre i ein stor krig. Det gjer det vanskeleg å skilje mellom vanlege krigshandlingar og folkemord. Det kan dessutan opplevast meiningslaust for dei som blei råka av mindre massakre at de hamnar utanfor omgrepet folkemord, seier Ellen Stensrud ved HL-senteret.

Ho peikar på at det folkerettslege kravet om å bevise ein intensjon om å utrydde ei etnisk eller religiøs gruppe ofte er nesten umogleg å påvise medan krigen går føre seg.

– Jussen reflekterer ikkje alltid realitetane i ein brutal krigssituasjon, seier Stensrud.

Professor emeritus Jasna Dragovic-Soso, ekspert på Balkan og tilknytt Goldsmiths, University of London, seier at FN-tribunalet i Haag faktisk brukte ordet «folkemord» allereie i 1995, men at den første domfellinga kom i 2001.

– Takka vere rettsoppgjer, identifisering av massegraver og aktivismen til «Mødrene frå Srebrenica», veit vi i dag mykje meir om kva som faktisk skjedde, seier ho.

Interessert i meir utanriks? Lytt til podkasten vår: