Sander (20) skulle takle tragedien sjølv – nå oppfordrar han andre til å ikkje gjere same feil

Spenninga stig for Sander Heyn Stave. Han skal fortelje historia si til over 1.000 ungdommar på Thor Heyerdahl vidaregåande skole i Larvik.

– Eg ser på dette som veldig meiningsfylt.

Stave håper historia hans vil gjere ein forskjell for folk.

– I 2016 tok faren min livet sitt, og for to år sidan tok broren min livet sitt.

I etterkant nekta han å få hjelp, han ville ikkje vere til bry. Nå oppfordrar han elevane til å gjere det motsette.

Prioriterer førebygging

I fjor tok 739 menneske livet sitt i Noreg. Det er 40 fleire enn året før, og det høgste talet på sjølvmord sidan registreringa starta.

Grunnen til at Stave står på scenen denne dagen er at fleire unge i Larvik har tatt sjølvmord dei to siste åra.

Derfor har kommunen bestemt seg for å opprette eit responsteam. Det er ei faggruppe som skal jobbe med sjølvmordsførebygging.

Ei av dei som har ansvaret for dette, er kommunepsykolog Catharina Carming Vestmoen.

Ho fortel at det er for tidleg å seie noko om tilfella er ein del av ein ny trend, eller om det er tilfeldig.

– Men vi har hatt fleire hendingar i løpet av ein toårsperiode, som gjer at vi kjem saman på denne måten.

Ved spesielle hendingar som påverkar mange, særleg i ungdomsmiljø, anbefaler Ressurssentrene om vald, traumatisk stress og selvmordsforebygging (RVTS) å opprette eit responsteam.

– Det er eit signal til innbyggarane om at kommunen stiller opp og står saman, seier spesialrådgivar ved RVTS, Øyvind Dåsvatn.

– Det viktigaste er å bry seg og tole å høyre på nokon som har det vanskeleg. Det er noko dei fleste av oss kan bidra med som medmenneske.

Vil at alle skal vite om hjelpa

Elevrådet ved Thor Heyerdahl vidaregåande skole har stått i bresjen for å arrangere ein psykisk helsedag, i håp om at fleire vil søke hjelp når dei treng det.

– Vi har fått mange førespurnader om å ha denne dagen frå fleire elevar på skolen, seier elevrådsleiar Cornelius Lundberg (16).

Det var viktig for dei at arrangementet skulle vere obligatorisk.

– Veldig mange av dei som dette er viktigast for, er vanlegvis dei som ikkje er med på dei frivillige arrangementa. Vi vil at alle skal vite at det er hjelp å få.

Psykisk helsedagen er berre eit av tiltaka som har komet frå responsteamet i Larvik.

– Viktig veg å gå

Fleire kommunar bør gjere som Larvik, meiner professor Lars Mehlum.

Han er leiar for Nasjonalt senter for sjølvmordsforsking og førebygging.

– Dette er ein viktig veg å gå, seier han.

Ei lokal innsatsgruppe som jobbar med å finne ut kven som er risikoutsett og kor ein bør sette inn støtet, er ein god modell, meiner Mehlum.

Å hjelpe og gje informasjon, men samtidig motverke ein smitteeffekt, er viktig, påpeikar han.

Arrangement som fokuserer mykje på det sensasjonsprega og dramatiske, utan å peike på sjølvmord som eit problem, kan ha ein reell smitteeffekt, understrekar han.

– Det er alltid ei avveging. Men for lokale hjelpeinstansar i ein kommune vil det vere lettare å vite kva som er behova, og korleis dei kan møtast best mogleg. Ei slik gruppe synest eg er ein god idé, seier han.

Ein ting var avgjerande for Sander

Tilbake på skolen er Stave spesielt opptatt av ein ting, at elevane ikkje gjer same feil som han.

– Eg tenkte eg kom til å klare dette heilt sjølv, men så blei eg overtydd og skjønte etter kvart kor viktig det var at eg fekk hjelp.

Sander Heyn Stave

Foto: Fredrik Pedersen / NRK

Foto: Fredrik Pedersen / NRK

Han har eit klart råd til unge som sit med tunge tankar.

– Gjerne del så mykje som mogleg, spør om hjelp. Prøv å sortere tankane med andre, gjerne med folk som har mykje livserfaring.

Stave er opptatt av at ikkje andre skal kjenne på det same som han gjorde, å vere til bry.

– Det blir akkurat som å be om hjelp til eit mattestykke, eller ei oppgåve som du slit med. Ein klarer som oftast ikkje matten om ein ikkje spør om hjelp.

Elevrådsleiar Lundberg fortel at fleire elevar har sagt at det var ein viktig bodskap som blei formidla. Han meiner Stave gjorde ein viktig jobb.

– Han har gått gjennom noko heftig, men fått hjelp. Ved at han fortel om det, kan han få folk til å følge i hans fotspor, og spørje om hjelp. Det er hovudpoenget med heile arrangementet.