Mannen som helst ikkje ville på Stortinget

Til stor overrasking – ikkje minst hans eigen – blei Marius Dalin (MDG) i denne veka vald inn på Stortinget som utjamningsmandat frå Sogn og Fjordane.

– Ringer du for å gratulere eller kondolere? ler han, når NRK ringer dagen etter.

Det var aldri meininga at han skulle stille som førstekandidat, men både i 2021 og 2025 rakk han opp handa ettersom dei «naturlege listetoppane» var travle med familietilvekstar og reirbygging.

MDG-profil i Sogn og Fjordane, Mariel Eikeset Koren, blei tidlegare i år mor til barn nummer fem.

Etter at hans eigne tre barn flytta heimanfrå har Dalin (58) tenestegjort i Leger utan grenser, og var allereie i gang med å planlegge neste utanlandsopphald – på eit traumemottak i Afghanistan.

Han er klar på at identiteten hans er knytt til den hippokratiske ed, og at han ikkje ønsker å vere «yrkespolitikar» lenger enn nødvendig.

– Ja ja, når nokre dører blir lukka, er det andre som blir opna, seier han.

– Første bod innanfor strategisk politisk kommunikasjon er at du ikkje må projisere tvil og ambivalens. Du har ikkje vurdert å late som du er meir entusiastisk?

– Nei, det kan eg ikkje. Det handlar om å vere genuin og ekte.

Han legg til:

– Så er eg jo entusiastisk på vegner av partiet, som har gjort eit kjempeval, om ikkje meg sjølv.

Og aldri så gale at det ikkje er godt for noko:

– Mor mi bur i Oslo. Ho er nok glad for å ha Marius i nærleiken.

– Går berre og lengtar etter at skal vere slutt

Om Johan Nygaardsvold (1879–1952) blir det sagt at han nekta å tale i valkampen sidan han likevel ikkje ønskte noko verv.

Sidan definerte han livet på Stortinget slik:

• Første året går ein berre og lengtar etter at dei tre åra skal vere slutt, slik at ein kan reise heim att.
• Andre året finn ein ut at det ikkje er så verst likevel.
• Tredje året tek ein til å spekulere på korleis ein skal sikre attval.

– Du sa jo at eg ikkje kunne bli vald!

Professor i politisk historie, Yngve Flo, seier at den nye MDG-representanten føyer seg inn i ein akkurat passe rik tradisjon av motvillige folkevalde.

Den første han tenker på er stiftsamtmann i Bergen, Hroar Olsen, som utan å vite det blei innstilt som Kalfaret Høire sin førstekandidat i 1921.

Da valresultatet låg føre, måtte han fint pakke kofferten og reise over fjella, sjølv om han hadde heilt andre planar.

Eit anna merkeår er «jordskjelv-valet» i 1973, der både Anders Langes Parti (ALP) og Sosialistisk Folkeparti (SF) fekk inn langt fleire representantar enn dei hadde «budsjettert» med.

Ottar Brox (SF) var til dømes mest innstilt på å fortsette kallet sitt som forskar og akademikar:

«Du sa jo at eg ikkje kunne bli vald!», skal han ha klaga då resultata kom inn og det viste seg at han måtte sitte på stortingsbenken til Troms.

Bjerkseth (KrF) stura i tre dagar

Historikar Hans Olav Lahlum nemner eit eksempel frå Kristeleg Folkeparti si historie:

I 1949 blei vallista til Bondepartiet i Møre og Romsdal underkjent, med den konsekvensen at tredjekandidaten til KrF kom inn i staden.

Han heitte Haldor Bjerkseth, og ifølge segna «stura han i tre dagar» da det gjekk opp for han at han måtte flytte til hovudstaden.

Stortingsrepresentantar i Noreg kan ikkje sjølv velje å fråtre vervet sitt, da Grunnlova (paragraf 63) slår fast at berre veljarane kan seie opp den fire år lange «kontrakten».

Dalin: – Eg tar dette på strak arm

Yngve Flo og Hans Olav Lahlum gjer begge eit poeng av at risikoen for uventa (men ikkje nødvendigvis motvillige) stortingsrepresentantar aukar med utjamningsmandatordninga, som kan gi uføreseielege utslag.

I 2005 fekk Vera Lysklætt frå Venstre 693 stemmer. Da utjamningsmandata var fordelte, var det likevel nok til å sende henne til finnmarksbenken på Stortinget.

Marius Dalin har til samanlikning 2098 stemmer i ryggen.

– I eventyra er den sanne helten alltid ein motvillig heilt, ein som tar på seg ei oppgåve eller eit verv han eigentleg ikkje vil ha. Er det denne du modellerer deg etter?

– Haha, nei det vil eg ikkje ha på meg. Eg brenn for Leger utan grenser, og gledde meg til å reise ut igjen. Nå har eg i staden fått ei anna utfordring.

– Kva slags signal sender det til veljarane dine at du helst ville vore ein heilt annan stad?

– Dei skal vite at eg tar dette på strak arm, og at eg har lyst til dette òg.