USA har tidlegare varsla 25 prosent auka toll på import av stål, aluminium, bilar og bildelar. President Donald Trump har sagt han ønsker å auke tollen kraftig på alle varer USA importerer.
Auken som er venta å komme onsdag kveld, er gjensidige tollsatsar mot land som krev avgifter på amerikanske eksportvarer.
Fakta om presidentordrar i USA
- Kva er ein presidentordre?
I USA er ein presidentordre det same som ein instruks til statsapparatet, og kan bli samanlikna med ei forskrift frå regjeringa i Noreg.
Ein president står fritt til å oppheve ordrar frå tidlegare presidentar.
- Kvifor bruke presidentordrar?
Presidenten kan signera og senda ut presidentordrar utan at det er gjort noko vedtak i Kongressen, som er den lovgjevande forsamlinga i landet.
Det er ein måte å tvinga gjennom eigen politikk eller politiske vedtak på, i saker som presidenten ikkje klarar å få vedteke i Kongressen.
- Er dei moglege å overstyra?
Ja. Fleire av presidentordrane Trump har signert har blitt stoppa, eller forsøkt stoppa, av domstolane. Sjølv om ein president signerer ein ordre, er det avgrensa kva han kan gjere.
Eit fleirtal i Kongressen kan også hindra at ein ordre blir gjennomført, til dømes ved å fjerne nødvendig finansiering.
- Eit utval presidentordrar frå Trump
På 10 dagar signerte Trump fleire presidentordrar enn nokon annan president har gjort på sine fyrste 100 dagar i Det kvite hus. Totalt har han signert 93 ordrar, ifølgje styresmaktene.
Eit utval kjende og mindre kjende ordrar:
- 25 prosent toll på stål og aluminium
- Avvikla kunnskapsdepartementet
- Erklærte ei nasjonal energikrise og krise på grensa til Mexico
- Fjerna mangfald- og inkluderingstiltak i regjeringa (DEI)
- Utvida tilgangen til kunstig befrukting
- Fjerna påbod om bruk av papirsugerør
- Forlet Verdas helseorganisasjon og Parisavtalen
- Endra namn på Mexicogolfen til Amerikagolfen
- Benåda tiltalte etter storminga av Kongressen 6. januar
Det varsla auka satsar på alt frå vinar og ost til legemiddel og bilar.
Amerikanske investorar er også spente på det som skal komme. Alle dei tre leiande indeksane på Wall Street-børsen fall då børsen opna onsdag.
– Ei omfattande kursendring
EU-kommisjonens president Ursula von der Leyen sa tysdag at EU er klare med eit motsvar når dei veit kva som kjem.
Finansminister Jens Stoltenberg sa onsdag at Noreg kan bli hard ramma dersom det skulle bli handelskrig.
– Vi er sårbare dersom det kjem ein handelskrig med auka tollsatsar. På same tid er det slik at vi ikkje har så stor eksport mot USA.
Han er meir uroa for korleis mottiltaka til EU kan slå ut for norsk eksport. Den norske regjeringa har difor hyppig kontakt med EU for å komme på innsida av dei vernetiltaka dei eventuelt set i gang.
Men uansett kva som måtte skje onsdag kveld, meiner Stoltenberg dette blir den mest omfattande kursendringa i internasjonal økonomi på fleire tiår.
– Eg trur vi må tilbake til 1920-talet for sjå ei tilsvarande auke i tollsatsane, seier han.
Fryktar uro i marknaden
Hydros konsernsjef Eivind Kallevik er onsdag i Washington D.C. for å møte næringslivet og styresmaktene.
USA er ein viktig marknad for Hydro, som har verksemder i 20 delstatar. Han er uroa for kva som kan skje om tollsatsane aukar så mykje som det blir sagt.
– Dette er med å skape uro i marknaden. Og får vi ein tiltakande handelskonflikt, vil det gjere noko med tilliten og etterspurnaden hos forbrukarane.
Konserndirektør Eivind Kallevik i Hydro er på besøk i USA onsdag.
Foto: Anders Tvegård / NRKHydro merkar allereie tollsatsen på 25 prosent på aluminium, men den amerikanske verksemda til selskapet vil ikkje bli ramma av dei nye tollmurane, seier Kallevik til NRK.
Publisert 02.04.2025, kl. 17.57 Oppdatert 02.04.2025, kl. 18.29
English (US)