Fekk brystkreft i 30-åra: – Er avhengig av å finne det ut sjølv

– Verda di rasar jo saman. Så det var krisemaksimering.

– Eg kjenner jo folk som har døydd av brystkreft, så du tenker det verste: No skal eg døy, seier Bente Mork om då ho fekk påvist brystkreft 39 år gamal.

Kathrine Brekke nikkar bekreftande til det som blir sagt. Sjølv var ho 32 då ho oppdaga ein kul i brystet.

– Det verste var ventetida etter biopsien. Du går i to veker og håper i det lengste at det ikkje er så gale.

Skilde seg ut

Dei to sit med kvar sin kaffikopp på ein kafé i Volda på Sunnmøre. Å møtast for å snakke med nokon som står i det same, har vore viktig.

– Å få sette seg ned og tømme seg for all driten og frustrasjonen, uansett kva det gjeld. Bente veit akkurat kva eg har vore gjennom, seier Brekke.

Mork og Brekke la først merke til kvarandre då dei fekk behandling på sjukehuset.

– Det er jo ikkje til å stikke under ein stol at vi sat der ilag med folk som var ein del eldre enn oss, seier Mork.

Vil ha lågare alder for mammografi

Norske kvinner i alderen 50 til 69 år skal få tilbod om mammografi annakvart år.

Mork og Brekke meiner alderen burde vere lågare.

Trass i at dei begge var i 30-åra då dei fekk brystkreft, trur dei ikkje det er realistisk å få ned alderen så mykje.

– Det burde i alle fall ha vore ned til 40 år, seier Mork.

– Sjølvsagt er det ein kostnad der og då. Men eg trur det på sikt kan spare samfunnet vesentleg med pengar, seier Brekke.

– Berre sjå på oss, vi er jo store utgiftspostar. Er sjukmelde og må ha masse behandling, legg ho til og ler.

Vil ha endring

• Ingrid Stenstadvold Ross, generalsekretær i Kreftforeningen

  Meiner mykje talar for å senke grensa på mammografiprogrammet til 45 år.

Dei fleste europeiske land inkluderer gruppa 50–69 år i mammografiprogrammet.

Land som England, Nederland og Sverige inkluderer kvinner som er yngre og/eller eldre enn 50 og 69.

I seinare tid har EU og WHO kome med dokumentasjon på at organisert screening kan vere fordelaktig for kvinner i alderen 45 til 49 år og 70 til 74 år.

Stenstadvold Ross seier dei er sterkt bekymra for at stadig fleire kvinner under 50 år i Noreg er råka av brystkreft.

– Det er gode faglege grunnlag for å utvide målgruppa.

Generalsekretæren meiner at bruk av KI og persontilpassa screening gir eit stort potensial for betre og tidlegare behandling.

– Mammografi gjer at vi oppdagar kreftforma på eit tidleg stadium og reduserer dødelegheita. Om vi på ein trygg og god måte kan utvide tilbodet, vil det vere eit viktig steg for å førebygge kreft og redde liv.

Vurderer utviding

Helsedirektoratet er i gang med ein prosess der dei ser på mammografiprogrammet.

– Vi vurderer aldersgrupper der screening har best dokumentert effekt. Den helseøkonomiske analysen vurderer tre strategiar: 45–74 år, 45–69 år, 50–74 år, seier Marius Kuraas Skram i Helsedirektoratet.

– Kan det bli aktuelt å anbefale at kvinner ned til 40 år får tilbod om mammografi?

– EUs ekspertgruppe for screening tilrår ikkje mammografiscreening for kvinner mellom 40 og 44 år. Vårt arbeid er ikkje ferdig, så vi kjem tilbake til kva vi tilrår.

Etter planen skal Helsedirektoratet levere ein rapport og ei anbefaling til Helse- og omsorgsdepartementet våren 2026.

Den endelege avgjerda blir så fatta politisk.

– Kreftfri, men ikkje frisk

For Mork og Brekke ventar ti år med etterbehandling og oppfølging.

Dei vektlegg at sjølv om dei blir sett på som kreftfrie, er dei langt ifrå friske. Behandlinga har sett sine spor.

– Du får medisinar som gjer at du blir køyrt i overgangsalderen, og det er heftig. I tillegg er det biverknadane av medisinane, seier Mork.

– Eg ante ikkje at det var i etterkant eg måtte kjempe mest.

Brekke seier at det var etter kreftbehandlinga at ho fekk den største realitetssjekken.

– Vi kan sikkert sjå friske ut når vi er ute blant folk. Men då har vi gjerne lege heile dagen før, eller så blir det rett heim på sofaen.