Alle mista jobben i 2020 – no kan hallen bli arbeidsplassen til 45 fabrikkarbeidarar

Overraskinga og skuffelsen var stor då Nyrstar, som driv med resirkulering av metall, stoppa drifta for vel fire år sidan.

Årsaka til at 36 tilsette mista jobben, var ifølgje verksemda ei «in-depth review and financial analysis» – altså ei grundig analyse av økonomien.

I dag kom nyhenda om at det internasjonale konsernet igjen vil resirkulere biprodukt frå sinkindustrien i Høyanger.

– Området, som har vore under stell og vedlikehald sidan oktober 2020, kan spele ei viktig rolle i å behandle restar frå Nyrstars europeiske sinkanlegg, og auke Europas sjølvforsyning med viktige industrielle så vel som kritiske mineral og metall, skriv selskapet i ei pressemelding.

Ordførar Petter Sortland (Ap) er oppglødd over det han skildrar som fantastiske nyhende.

– Å nytte den grøne vasskrafta som energikjelde til å prosessere avfall frå Europeisk sinkindustri, er særs verdifullt for klima og miljø, seier han.

Overraskande vending

Avgjerda om å legge ned drifta kom overraskande på i september i 2020.

Året før kunne verksemda vise til ein omsetnad på over 103 millionar kroner, og eit overskot på 27 millionar kroner.

På tidspunktet prosesserte verksemda 30.000 tonn biprodukt knytt til produksjonen av sink, henta frå Nyrstar sitt sinksmelteverk i heimlandet Nederland.

Verksemda omtala sjølve at dei gjekk med millionoverskot då dei hausten 2020: sette fabrikken i «vedlikehaldsmodus» .

Blant kritiske røyster på den tida var nemnde Sortland.

– Bedrifta gjekk jo utruleg godt, så dette er berre trist, sa ordføraren til NRK.

Fleire brikker må på plass

Sidan har både kommunen og det kommunale nærings- og tiltaksapparatet vore i jamleg kontakt med den europeiske leiinga i Nyrstarkonsernet med tanke på å restarte fabrikken.

Og no er nederlendarane tilbake med nye konkrete planar om restart.

Sjølv om det ikkje er teke endeleg avgjerd om omstart, stadfestar selskapet at dei har konstruktive diskusjonar med kommune og Leira Næringspark for å samkøyre ein oppstart.

– Vi set stor pris på dei konstruktive samtalane som går føre seg med Høyanger og Leira Næringspark, seier dagleg leiar Henk Leendertse, som leiar prosjektet.

Oppstarten avheng av fleire brikker:

• Nasjonale styresmakter må fornye dei gamle drifts- og utsleppsløyva.
• Nyrstar må få tilgang til kai, prosessvatn og anna naudsynt infrastruktur hjå Hydro Høyanger.
• Nederlendarane må få på plass ein ny kraftavtale med Høyanger kommune, og ny langsiktig avtale om leige av fabrikklokala med Leira Næringspark.

– Eg ser ikkje noko stor fare for at vilkåra skal setje ein stoppar for restarten, legg ordføraren til og trur rekruttering av personell kan vere den største utfordringa.

Verksemda gjer investeringane i to fasar. Totalt vil det skape 45 arbeidsplassar.

– Det vil vere behov for kring 35 direkte arbeidsplassar i fabrikken, og kring ti arbeidsplassar knytt til logistikk og vedlikehald i lokale firma, seier han.

Europeisk sjølvstende

Nyrstar viser til at det har skjedd fleire ting sidan hausten 2020, som no gjer det mogleg å starte opp att fabrikken i Høyanger.

Mellom anna har nederlendarane bladd opp for Multi- Metals Smelting Operation i tyske Stolberg.

I tillegg er det ei sterk erkjenning i Europa om å bli meir sjølvforsynte når det gjeld enkelte industrielle og kritiske mineral og metall.

– Nyrstar meiner at Nyrstar Høyanger kan spele ei nøkkelrolle i å frigjere sårt naudsynt europeiske raffineringsevne, seier Leendertse.

Trudde toget var gått

I lokalsamfunnet blir nyheita godt motteken.

– Vi var budde på oppstart, men det gjekk veldig lang tid, så vi tenkte nok at «nei, det her går ikkje. Toget har gått». Det er bra vi er på skjener att, seier Ingvar Norevik.

Industrikommunen har på starten av 2000-talet sett både arbeidsplassar og innbyggjarar forsvinne.

Det største slaget var nok truleg konkursen i felgfabrikken Fundo Wheels, der 300 tilsette mista jobben. Innbyggjartalet har gått frå 4.677 i 2000 til 3.894 i 2025.

Grøn region

Nyhenda kjem nær eitt år etter at dåverande finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) opna Hydro sitt anlegg for resirkulering av brukt aluminium.

I tillegg er Vest Resirkuleringssenter i ferd med å slå seg opp på resirkulering av kasserte vindturbinar. Det er også fleire planar på gang i Høyanger.

Nyrstar har i dag avdelingar i Frankrike, Belgia, Nederland, USA, Australia og Tyskland.

Sortland gler seg over eit nytt tilskot til grøn industri i både kommunen og Vestland fylke.

– Dette passar perfekt inn i det viktige arbeidet vi gjer saman i prosjektet «Grøn Region Vestland», der «Sirkulære Høyanger» er ein av 5 industrihubar, seier han.

– Tida der ein lagra avfallet i deponi og gruver er snart forbi i Europa. Det ser Nyrstarkonsernet – difor restart i Høyanger, avsluttar Sortland.