Vil ha sterkare rettsvern: – Dette er ei grov sak

– Vi kan ikkje ha det slik i 2024 at vaksne blir innestengde mot si vilje berre fordi storsamfunnet ikkje stiller opp med nok pengar til assistanse, seier Suzanne Rødseth (MDG).

Ho er partiets nasjonale talsperson for personar med funksjonsnedsettingar.

Nyleg fortalde NRK om alvorleg sjuke Markus Hagen Calado (21) som har saksøkt Kristiansand kommune fordi han ikkje får assistanse til å gå ut av bustaden etter klokka 21 på kveldstid.

21-åringen har ein alvorleg muskelsjukdom som gjer at han er avhengig av pustehjelp, rullestol og folk rundt seg til ei kvar tid.

Dersom Markus Hagen Calado skal ut i følgje med tilsette frå den bemanna bustaden der han bur, har han no følgjande tilbod:

• Tre dagar på dagtid kvar veke.
• To kveldar i veka på 3–5 timar. Dette må avtalast 14 dagar på førehand og krev tilgjengeleg personell.
• Aldri etter klokka 21.00 sidan nattevaktene ikkje kan gå ut av bustaden.

– Eg kjenner meg innesperra i min egen heim, seier Markus om tilbodet.

– Grov sak

Noregs Handikapforbund reagerer sterkt på saka om Markus.

Forbundsleiar Tove Linnea Brandvik er glad for at Markus og familien hans vel å prøve saka i retten.

– Så får vi håpe at rettssaka gir ei god avklaring, og at Markus får den fridomen som han skal ha.

Ho seier at kommunar ikkje kan legge opp retten til helseteneste ut frå kommuneøkonomien.

– Retten til helsetenester skal vurderas individuelt. Det er ikkje noko kommunen kan avgrense ut ifrå kommuneøkonomien. Så dette er ei grov sak, seier Brandvik.

Vil ha ny lov

Noregs Handikapforbund ønsker at innhaldet FN-konvensjonen om rettar til menneske med nedsett funksjonsevne, CRPD, blir teken inn i norsk lov.

– Då får vi rettstryggleiken kring funksjonshemma i Noreg som ein ynskjer å ha, seier forbundsleiar Tove Linnea Brandvik.

– Og då ville det vore lettare for Markus å sjølv velje kvar han vil bu?

– Ja, for då vil det vére tydelegare føringar for dei som skal bruke rettsapparatet for å få oppfylt rettane sine i Noreg.

Får støtte

I 2022 sette regjeringa ned eit utval som skulle greie ut korleis konvensjonen skal innlemmast i norsk lov. Høyringsfristen i saka er 5. juni.

– Eg reknar med at resultatet av høyringsrunden blir inkorporering, seier Kari Henriksen (Ap) til NRK.

Dette er også forankra i Hurdalsplattforma.

– Personar med funksjonsnedsettingar har behov for eit sterkt og godt rettsleg vern, seier Ap-politikaren.

NRK har kontakta alle partia på Stortinget for å spørje kva dei meiner. Nesten alle seier dei vil inkorporere CRPD i norsk lov.

Vil vente

Høgre vil ikkje ta stilling til saka før høyringsvara har komme inn, og regjeringa sender over saka til Stortinget.

– Årsaka til at vi er kritiske til å inkorporere CRPD i menneskerettslova, er at det vil medføre at ein del av rettsutviklinga på området i Noreg flyttast til CRPD-komiteen i FN, seier Turid Kristensen (H).

Frp vil også vente med å konkludere i saka til alle høyringsvara er inne.

– Uforsvarleg

Suzanne Rødseth i MDG reagerer sterkt på saka om Markus.

MDG er eit av partia som meiner det er viktig å innlemme CRDP i lova.

Ho meiner det er heilt avgjerande at Markus får høve til å leve som ein normal gut i 20-åra.

– Det er sjølvsagt heilt uforsvarleg å vere innestengd i den mest sosiale tida av livet, seier ho.

Rødseth seier at det diverre ikkje er uvanleg at unge menneske med funksjonsnedsettingar bur i bufellesskap mot si vilje.

Ho fortel at dei gjerne har eit ønske om å bu i eigen bustad og få hjelp der, men får tilbod om plass i eit bufellesskap:

– Ein har gått meir vekk frå at folk skal bu på institusjonar. Bufellesskap skal gjere at folk lever meir sjølvstendig, men så endar det opp med at folk føler at dei ikkje kan styre sin eigen kvardag, slik Markus opplever.

– Ikkje økonomisk berekraftig

Hans-Petter Breistein er einingsleiar for forvaltning og koordinering i Kristiansand kommune.

I ein e-post skriv han at helse- og omsorgstenestelovene skal sikre alle det mest naudsynte av helse- og omsorgshjelp i kvardagen.

Han påpeikar at lova ikkje er til for å sikre innbyggarane sin rett til likestilling.

– Viss vi gir ei gruppe av brukarar fleire teneste enn dei har rett til å få, gjer vi forskjell på brukarane våre. Då bryt vi prinsippet om likebehandling, og det er heller ikkje økonomisk berekraftig.